Στο πρώτο μέρος του εν λόγω αφιερώματος αναφερθήκαμε αναλυτικά στην προέλευση των ονομάτων και των επωνύμων των χωριών του Κεφάλου (Μάρπησσα, Κώστος, Μάρμαρα). Στο δεύτερο μέρος θα ασχοληθούμε με την προέλευση των Ναουσαίικων επωνύμων.
Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε ακόμα μία φορά τους κ.κ. Δημήτρη Ν. Ντόλκα και Ιωάννη Βασιλειόπουλο , στο μεράκι των οποίων οφείλεται η διάσωση της ονοματολογίας της Πάρου. Αν θέλετε να δείτε αναλυτικά τα παριανά επίθετα (καθώς και την ιστορία τους) παρακαλώ επισκεφτείτε το paros-onomata.blogspot.com.
Νάουσα
• Στην Νάουσα τα περισσότερα επώνυμα παραμένουν τα ίδια μέχρι σήμερα με εξαίρεση το Τροπολοτσιώτης και το Παφίτης. Δεν απαντούμε σήμερα τα Ευριπιώτης, Γερμάνης, Ηλιόπουλος, Πολυχρόνης, Σφαέλος κλπ.
Ο 18ος αιώνας έχει χαρακτηριστεί για τη Νάουσα ως αποκορύφωμα της πληθυσμιακής της αύξησης.
Την εποχή αυτή διώχνονται απ’ αυτήν εκατό περίπου Ευρωπαίοι πειρατές που ζούσαν μόνιμα εκεί. Η Νάουσα προσφερόταν για καταφύγιο πειρατών με τα πλοία τους και τα πληρώματά τους. Μανιάτες, Κρητικοί, Κεφαλλονίτες, Μαλτέζοι, Κορσικανοί, Μαγιορκινοί, και άλλοι «ξεχειμωνιάζουν στη Νάουσα με τα πλοία τους, ζουν με την ντόπια κοινότητα και πολλές φορές δημιουργούν οικογένειες και εγκαθίστανται μόνιμα».
Τον 18ο αιώνα τουλάχιστον τα 17,4% (πολλοί ερευνητές μιλάνε όμως για πάνω από 30%) είναι βενετικής κ.α. ιταλικής καταγωγής (οι Κυκλάδες ήταν βενετικής κτήσης από το 1204 μέχρι το 1537), το 19,7% τουλάχιστον κρητικής καταγωγής (οι πρόγονοί τους πιθανότατα ήρθαν κατά κύματα κυρίως μετά το 1645-1669 και 1867), το 13,4 πελοποννησιακής καταγωγής (οι πρόγονοί τους ήρθαν στα 1456-1715-1774 και 1821), το 11,4 είναι άλλης παριανής καταγωγής, ενώ για το υπόλοιπο 38,1 το επώνυμό δεν αποτελεί ένδειξη για την καταγωγή. Στον πρώτο διωγμό των Ελλήνων της Κυδωνίας του 1814, πλήθος προσφύγων από την ευρύτερη περιοχή του Αϊβαλίου καταφθάνουν στη Νάουσα και εν συνέχεια στην υπόλοιπη Πάρο. Ο Δημητρακόπουλος στο λόγο του, απευθυνόμενος στο πλήθος λέει: Παριανοί και Αϊβαλιώτες… . Οικογένειες από το Αϊβαλή είναι πχ Μαλαματένιος, Μπάλιος, Κυδωνιέυς και άλλα.
Στη Νάουσα συναντάμε και οικογένειες Κρητικών που ήρθαν με τον τάγμα του άρχοντα Καλλέργη όμως δεν άλλαξαν στην συνέχεια το επίθετο τους (Βλέπε Τσουνάκης, Γαλανάκης, Βιτσαδάκης κ.α.) είναι από αυτούς που δεν πήραν μέρος στις λεηλασίες και έμειναν φιλικά με τους ντόπιους.
Οι Κρητικοί της Πάρου
Σε χρήση από τον 17ο αιώνα, τότε που πρωτοήρθαν στις Κυκλάδες ως πρόσφυγες, φεύγοντας από τη μανία των Τούρκων κατά τον Τουρκοβενετικό Πόλεμο (1645-1669).
Πάμπολλοι οι Κρητικοί και Κρητοβενέτοι που ήρθαν στο νησί μας εκείνη την εποχή.
Οι «άτακτοι»
Το 1823 ένα νέο κύμα Κρητών φτάνει στις Κυκλάδες. Με αρχηγό τον άρχοντα Καλλέργη περίπου 3000 Κρητικοί –το λεγόμενο Σώμα των Κρητών– οργανώνονται για να πολεμήσουν για την απελευθέρωση της πατρίδας. Το πέρασμά τους για την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα γίνεται μέσω των Νησιών όπου εκεί καταφεύγουν περίπου 1000, οι λεγόμενοι άτακτοι, οι οποίοι προκάλεσαν πολλές λεηλασίες και ξεσήκωσαν τον ντόπιο πληθυσμό εναντίον τους. Πολλοί «άτακτοι» που έμειναν τελικά στην Πάρο άλλαξαν το επίθετό τους είτε σε Κρητικός είτε σε Χανιώτης.
Και τα δύο επίθετα προϋπήρχαν στην Πάρο σαν πατριδωνύμια όπως έκαναν και οι «άτακτοι Κρήτες». Όσοι Κρητικοί εκείνης της εποχής αφομοιώθηκαν με την τοπική κοινωνία, δεν άλλαξαν τα επίθετά τους και μαρτυρούνται έως σήμερα (βλέπε Γαλανάκης, Βιτσαδάκης, Τσουνάκης κ.α.)
Το επώνυμο Λεονταράκης, γνωστό στην Κρήτη, το έφερε ο πρώτος Κρητικός που έφθασε στην Πάρο την εποχή της Τουρκοκρατίας, ύστερα εξέπεσε σε παρωνύμιο ή επώνυμο, όπως έχει συμβεί και με άλλα επώνυμα: Παρδάλης (σήμερα Χανιώτης), Λεμονάκης, Χειμωνάκης, Τσολάκης, Πρατσαλάκης, Μαχαιράκης (σήμερα Κρητικός).
Στις Λεύκες η οικογένεια του Θεοδώρου Κρητικού είχε το επώνυμο Λεμονάκη και του Ηλία Κρητικού το επώνυμο Χειμωνάκης.
Οι Κρητικοί των Καμαρών, είχαν το επίθετο Μαχαιράκης.
Της Νάουσας και Καμαρών, Πρατσαλάκης από τα Σφακιά.
Ένοπλοι Κρήτες στην Πάρο
Επιστολή στις 18 Σεπτεμβρίου 1826 του Μάρκου Μάντζα Μαυρογένη (τέως Βουλευτής) και Μιχ. Κρίσπη, αμφοτέρων εφόρων της Πάρου, προς το Παν. Δ. Δημητρακόπουλο, ήδη υπουργό των Οικονομικών επί Κυβερνήσεως Ανδρέα Ζαΐμη, εξάγεται ότι κατά τον χρόνο εκείνον παρέμενον εις Νάουσα Κρήτες ένοπλοι υπό την αρχηγία του Θεόδωρου Νικηφοράκη. Αυτοί πολλαπλώς ταλαιπωρούν όχι μόνο τους κατοίκους της Νάουσας αλλά και ολόκληρου του νησιού. Είναι άγνωστες οι συνθήκες με τις οποίες βρεθήκαν εγκατεστημένοι στη Νάουσα ως και ο αριθμός αυτών. Ο Κων. Μεταξάς (αρμόδιος ελεγκτής της Παροναξίας) έφτασε στη Νάουσα με όλη την εκτελεστική δύναμη. Οι δε Κρήτες ένοπλοι πληροφορηθέντες την εκεί άφιξη του πήγαν προς το Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Μυροβίγλη (σημ. Οικ. Αρκουλή). Ο Μεταξάς κάλεσε αυτούς προς συνδιαλλαγή, ήρθαν 4 εξ αυτών. Τελικός υποσχέθηκαν να μείνουν ήσυχοι, αφού τους κατέβαλαν ορισμένο χρηματικό ποσό.
