Όταν κηρύχθηκε η μεγάλη Επανάσταση του 1821 οι Έλληνες ήταν σχεδόν ετοιμασμένοι για τη ριψοκίνδυνη εξόρμησή τους. Είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρία εξέχοντα μέλη -μεγαλέμποροι, κληρικοί, διδάσκαλοι κ.α.
Στο προσκλητήριο τούτο για την απελευθέρωση των προαιώνιων ελληνικών εδαφών από την τουρκική τυραννία δεν έμεινε αμέτοχη και η Πάρος. Δυστυχώς μέχρι πρότινος η πλημμελής έρευνα στις πηγές του αγώνα του 1821, δεν είχε επιτρέψει την παρουσίαση παριανών αγωνιστών - με εξαίρεση τη Μαντώ Μαυρογένους- με αποτέλεσμα να λέγονται και να γράφονται ότι η Πάρος δεν έλαβε μέρος στην επανάσταση επειδή τάχα δεν είχε συνεισφέρει πλοία στον αγώνα (λες και η συμμετοχή στον Αγώνα μετριέται σε πλοία). Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι εκτός των πολλών παριανών αγωνιστών που θα δούμε και παρακάτω, υπήρξε και προσφορά μπαρουτιού και σφαιρών από την Καταπολιανή, καθώς και η συμμετοχή ιερωμένων στον αγώνα (όπως ο παπα-Θεόδωρος Παπαδόπουλος από το Τζιπίδο). Επίσης υπήρξαν και πολλοί παριανοί που με την πέννα τους ή με τον λόγο τους ή με τη διδασκαλία τους, προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες στην υπόθεση της προετοιμασίας της Επανάστασης. Ενδεικτικά αναφέρω τους διδασκάλους του Γένους Άγιο Αθανάσιο Τούλιο τον Πάριο, τον Ανανία τον Αντιπάριο, τους μητροπολίτες Νεόφυτο Μαυρομάτ, Κυζίκου Ιωακείμ, τον Νικόλαο Μαυρογένη, τον Αλέξανδρο Μαύρο, Φραγκίσκο Κρίσπη-Μαύρο κ.α.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να έχουμε υπ΄όψιν μας πως δεν υπήρξε ταυτόχρονη εξέγερση των Ελλήνων κατά του δυνάστη, για διάφορους λόγους. Στις Κυκλάδες συγκεκριμένα , λίγες ημέρες μετά την 25η Μαρτίου 1821, έγινε γνωστή η έκρηξη της Επαναστάσεως. Στις 17 Απριλίου ξεσηκώθηκε η Ύδρα που ήταν τότε η κορυφαία ναυτική δύναμη της Ελλάδας, οι κάτοικοι της οποίας απευθύνθηκαν αυθημερόν «προς τους ομογενείς Έλληνες των κυκλάδων». Οι Σπέτσες ξεσηκώθηκαν στις 26 Μαρτίου, τα Ψαρά στις 10 Απριλίου, η Πάτμος στις 12 Απριλίου, η Σάμος στις 17 Απριλίου, η Τήνος στις 20 Απριλίου και η Πάρος στις 24 Απριλίου.
Αυτός που κήρυξε την επανάσταση ήταν ο Φιλικός Παναγιώτης Δ. Δημητρακόπουλος (στενός συγγενής του Νικόλαου Μαυρογένη), ο οποίος είχε ήδη μυήσει στον Αγώνα τους: Μάρκο Μάτζα-Μαυρογένη, Ανδρέα Ψαράκη, Αλέξανδρο Μπαρότζη, Βασίλειο Καμπάνη, Γιώργο Τελέντα, Ιωάννη Βαλσάμη (πρόκριτος της Τσιμπίδου), Ιωάννη Κορτιάνο (άρχοντα της Ναούσης), τον Γεώργιο Βιτζαρά κ.α.
Ο Παναγιώτης Δ. Δημητρακόπουλος λοιπόν με προκήρυξη του, κηρύττει την έναρξη της Επανάστασης στα χωριά και την πρωτεύουσα της Πάρου. Ο ίδιος, πλούσιος έμπορος, πληρώνει τα έξοδα των πρώτων αγωνιστών για να μεταβούν στην Ύδρα και από εκεί στην Πελοπόννησο που γίνονταν οι πρώτες μάχες.
Ο συγκλονιστική προκήρυξη έχει ως εξής:
«Φίλοι της ελευθερίας ομογενείς Έλληνες κάτοικοι της Πάρου.
Κανείς σας δεν αγνοεί ότι το Γένος όλον δια να απολαύσει την ελευθερία του και μετ΄αυτής πάσα ευδαιμονία, ανέλαβε τα όπλα και πανταχόθεν τρέχον καταπολεμεί τους έως τώρα άπιστους τυράννους ημών. Αφ΄ όλας τας τας πέριξ νήσους ημών αδιακόπως τρέχουσιν κατά του εχθρού. Εσείς δεν είστε κατώτεροι εκείνων κατά την ανδρείαν. Αναλάβετε λοιπόν τα όπλα και ελάτε να συγκαταλεχθείτε μετά των λοιπών στρατιωτών. Η πατρίς δε εν καιρώ θέλει ανταμείψει την γενναιότητά σας. Εγώ δε κατά το παρόν θέλω δώσει εις τον χρείαν έχοντα αργύρια, και θέλω να σας οδηγήσω με δικά μου έξοδα στην Ύδρα, ή αν το καλέσει η χρεία και παρεμπρός. Μην αργοπορήσετε, λοιπόν, αλλά προθυμοποιηθείτε να μου γίνεται γνωστοί. Έρρωσθε.
Εν Ναούση της Πάρου τη 24η Απριλίου 1821
Ο συμπατριώτης σας
Παναγιώτης Δ. Δημητρακόπουλος».
Κάτω από την προκήρυξη, που απηύθυνε προς τους Ναουσαίους ο Δημητρακόπουλος, σημειώνονται τα ονόματα των πρώτων Παριανών που άκουσαν τη φωνή της πατρίδος και προσήλθαν για να ακολουθήσουν τον αρχηγό τους. Αυτοί είναι οι: Γεώργιος Αναπλιώτης, Μανώλης Βενιέρης, Νικόλαος Ρούσος, Σταμάτης Βεντούρης, Νικόλαος Αναγνώστης, Ελευθέριος Αναγνώστης, Γιάννης Σκοπελίτης και Απόστολος Γραμματικόπουλος.
Οι ανωτέρω οκτώ, μαζί με άλλους που εντωμεταξύ προσήλθαν, υπογράφουν στη Νάουσα, στις 3 Μάϊου 1821, δήλωση όπου αναφέρουν την αναχώρησή τους για την Ύδρα υπό τις οδηγίες του Νικολάου Μαλατέστα, συγγενούς του Δημητρακόπουλου. Οι υπόλοιποι συνυπογράφοντες είναι οι εξής: Σπυρίδων Πανάς, Βαγγέλης Παπαδόπουλος, Ιωάννης Παπαδόπουλος, Μανώλης Παπαδόπουλος, Δημήτριος Αρκάς, Παναγιώτης Παπαδόπουλος, Μάρκος Μοστράτος, Αντώνιος Καντιώτης, Περούλης Παντελαίος, Παντελάκης Ραγκούσης και Ιωάννης Αλιπράντης.
Την 1ηΙουλίου 1821 ακολουθεί και δεύτερη προκήρυξη του Παναγιώτη Δ. Δημητρακόπουλου, «και νέα πολυπρόσωπη συμμετοχή κατοίκων της Πάρου εις τον Αγώνα κατά του ασεβούς τυράννου», ανάμεσα στους οποίους μετέχουν οι: Γιάννης Ρουμελιώτης, Πέτρος Ρουμελιώτης, Νικόλαος Πάριος, Γεώργιος Πάριος και Γεώργιος Ρουμελιώτης.
Αυτοί λοιπόν ήταν οι πρώτοι παριανοί που κινητοποιήθηκαν από τον Παναγιώτη Δημητρακόπουλο.
Απόσπασμα από το βιβλίο "Οι Παριανοί Αγωνιστές του 1821" των Ηλία Ι. Κωνσταντίνου- Νικόλαου Χρ. Αλιπράντη, μία έκδοση του "Συνδέσμου Μαρπησσαίων και Αρχιλοχιτών Πάρου"
