Στις 26 Φεβρουαρίου του 1914, καθελκύεται ο Βρετανικός (HMHS Britannic) ένα από τα μεγαλύτερα υπερωκεάνια της εποχής εκείνης. Ήταν «αδελφό» πλοίο του Τιτανικού, με τον οποίο είχε, δυστυχώς, παρόμοια τύχη, δύο μόλις χρόνια μετά την κατασκευή του.
Τον Ιούλιο του 1914 ξεσπά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο «Βρετανικός» επιτάσσεται ως πλωτό νοσοκομείο με κύρια χρήση τη μεταφορά και νοσηλεία χιλιάδων βρετανών τραυματιών στρατιωτών, από μέτωπα των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής.
Πλωτό νοσοκομείο
Ως πλωτό νοσοκομείο διέθετε 3.309 κλίνες, δωμάτια εξέτασης και χειρουργεία. Είχε πλήρωμα 675 ατόμων και ιατρονοσηλευτικό προσωπικό 101 νοσοκόμων, 336 υπαξιωματικών ιατρών και 52 αξιωματικών γιατρών του βρετανικού «Βασιλικού Σώματος Στρατιωτικών Ιατρών»
O Bρετανικός υπό κατασκευή
Πώς βυθίστηκε
Λίγο πριν τις 08:15 π.μ. της 21ης Νοεμβρίου 1916, και ενώ ο «Βρετανικός» πλέει στο Αιγαίο Πέλαγος, στο στενό μεταξύ Κέας και Μακρόνησου, μια δυνατή έκρηξη ακούγεται από το δεξί πρωραίο τμήμα του «Βρετανικού» ανάμεσα στα αμπάρια 2 και 3 και το 271,3 μέτρων πλοίο αρχίζει να μπάζει νερά.
Ο πλοίαρχος Τσαρλς Άλφρεντ Μπάρτλετ δίνει εντολή να σταλεί σήμα SOS, το οποίο λαμβάνεται από παραπλέοντα φιλικά σκάφη.
Σε λιγότερο από μία ώρα, ο «Βρετανικός» έχει βυθιστεί. Ευτυχώς όμως, πολύ σύντομα έχουν φτάσει πολεμικά βρετανικά πλοία κι έτσι από τα 1.065 που επέβαιναν (674 πλήρωμα, 315 από το «Ιατρικό Σώμα Βασιλικού Στρατού» RAMC, 77 νοσοκόμες) έχασαν τη ζωή τους 30 άτομα (21 μέλη του πληρώματος και 9 άνδρες του Βασιλικού Υγειονομικού Σώματος).
Ο θάνατός τους επήλθε όταν οι δύο σωσίβιες λέμβοι στις οποίες είχαν σπεύσει να επιβιβαστούν, προτού δοθεί σχετική εντολή από τον πλοίαρχο, κομματιάστηκαν από την προπέλα του πλοίου, η οποία, λόγω της κλίσης που είχε πάρει το πλοίο, είχε φτάσει στην επιφάνεια της θάλασσας.
Διασωθέντες του ναυαγίου του Βρετανικού
Η ανακάλυψη του ναυαγίου
Για πολλές δεκαετίες κανείς δεν μπορούσε να εντοπίσει το ακριβές σημείο του ναυαγίου, ώσπου το βρήκε ο θρυλικός γάλλος ωκεανολόγος και εξερευνητής Ζακ Κουστώ.
Ο ίδιος ο Ζακ Κουστώ μίλησε λίγα χρόνια αργότερα στο περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» και τον Βασίλη Καββαθά, στο τεύχος της 17ης Νοεμβρίου 1977.
Όπως γράφει ο Βασίλης Καββαθάς «η μέχρι σήμερα επίσημη εκδοχή είναι ότι βυθίστηκε στ’ ανοικτά της Τζιάς επειδή χτυπήθηκε από τορπίλη γερμανικού υποβρυχίου», όμως ο Ζακ Κουστώ είχε άλλη γνώμη:
«Το γεγονός ότι ήτανε νάρκη και όχι τορπίλη – όπως πιστεύουνε όλοι οι επιζήσαντες του ναυαγίου – αποδείχτηκε και από το ημερολόγιο του υποβρυχίου. Πήγα στη Γερμανία, βρήκα το ημερολόγιο του υποβρύχιου, και διαπίστωσα ότι το υποβρύχιο δεν είχε ρίξει τορπίλη, αλλά είχε ποντίσει νάρκες».
«Εκείνη την ημέρα του Νοέμβρη δε βρισκόταν στο σημείο της τραγωδίας. Βρισκόταν κάπου αλλού»
«Το υποβρύχιο αυτό, ήτανε το μοναδικό γερμανικό υποβρύχιο στην περιοχή της Μεσογείου. Αυτό είναι βέβαιο»
Αλλά πώς ήταν δυνατόν μια και μόνη νάρκη να βουλιάξει ένα πλοίο κολοσσό σαν το “Βρετανικό”; Κάτι τέτοιο είναι αδύνατον.
Εδώ λοιπόν, έχουμε την εκδοχή – τη δική μου εκδοχή – του άνθρακα.
Το σκάφος χτυπάει πάνω στη νάρκη και γίνεται μια πρώτη έκρηξη. Ταυτόχρονα η έκρηξη αυτή πυροδοτεί το μίγμα της σκόνης του σκάφους με τον αέρα που είναι τόσο ίσχυρος όσο και των ατμών της βενζίνας. Έχουμε δηλαδή όχι μια, αλλά δυό, αλλεπάλληλες εκρήξεις.
Έτσι μόνο μπορεί να εξηγηθεί η φοβερή καταστροφή στο πλοίο. Μια νάρκη δεν θα μπορούσε να προκαλέσει κάτι τέτοιο.
Επιπλέον στο σκάφος δεν υπήρχανε πολεμοφόδια ή άλλες εκρηκτικές ύλες».
Tαχυδρόμος, 17.11.1977Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Η αυτόπτης μάρτυρας
»Στην ταινία “Έρευνα στο ναυάγιο του Βρετανικού” ο Ζακ Κουστώ κάνει ρεπορτάζ και εκτός βυθού. Ρωτάει τους επιζήσαντες: “Εσείς γιατί νομίζετε ότι βούλιαξε ο ‘Βρετανικός’; Και του απαντούν στερεότυπα: “Από τορπίλη, χωρίς αμφιβολία!”.
»Το πρόσωπο που κλέβει την παράσταση στο φιλμ του Κουστώ ήτανε η Αγγλίδα Σέϊλα Μίτσελ, ηλικίας 86 χρόνων.
»Είναι μια από τους επιζήσαντες του ναυαγίου που επιστρέφει στο πλοίο το οποίο βρίσκεται σε βάθος 120 μέτρων, ανοικτά της Τζιάς! (…)
“Ποτέ δε θα μπορούσα να φανταστώ λέει η ίδια στον Κουστώ, ότι θα έφτανε η στιγμή, που θα γύριζα στο πλοίο που πήρε μαζί του στο βυθό ένα κομμάτι – το πιο μεγάλο – από τη ζωή μου!”
»Κάνει το γύρο του πλοίου με το βαθυσκάφος και μετά γυρίζει στην επιφάνεια, στο “Καλυψώ”. Γεμάτη ευγνωμοσύνη φιλάει τον Κουστώ – γιατί τής έδωσε την ευκαιρία να δει στον τάφο του το “Βρετανικό” που εγκατάλειψε αναγκαστικά ένα πρωί, την ώρα που βούλιαζε, στ’ ανοικτά της Τζιάς, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. (…)
“Kάπου εκεί, σε ένα κομοδίνο της καμπίνας μου, ξέχασα ένα ρολόι – ξυπνητήρι” είπε, και παρακαλούσε τον Κουστώ αν το βρει να το βγάλει στην επιφάνεια. Να το πάρει σαν σουβενίρ!
»Το ρολόι δε βρέθηκε και από τα πράγματα του ξαπλωμένου στο βυθό της Τζιάς πλοίου, ελάχιστα μπόρεσαν να αποσπάσουν και να φέρουν οι βατραχάνθρωποι μέχρι το “Καλυψώ”.
Tαχυδρόμος, 17.11.1977Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
»Τελικά οι δύτες κουβάλησαν μαζί τους έναν εξάντα, και μερικά άλλα μικροαντικείμενα. Τίποτα το πολύ αξιόλογο για ένα μουσείο.
»Επίσης λόγω του μεγάλου βάθους, οι υποβρύχιοι κινηματογραφιστές του “Καλυψώ” δεν κατάφεραν να αποτυπώσουν στο φιλμ τη σιλουέτα του πλοίου.
Ο φακός τους περνάει μέσα από τα αμπάρια και το κατάστρωμα, που είναι στολισμένα με κοράλια και λογιών λογιών ψάρια και αστακούς».
Ο Βρετανικός συνεχίζει να βρίσκεται στο σημείο που βυθίστηκε, αποτελώντας το μεγαλύτερο ναυάγιο στο Αιγαίο.
