Το πικρό μεροκάματο στα λιγνιτωρυχεία Ραφήνας και το εργατικό δυστύχημα του 1961

Στη Ραφήνα της δεκαετίας του 1960 θα «ταξιδέψουμε» και στα χρόνια που το μεροκάματο ήταν σκληρό και δύσκολο, πολύ περισσότερο σε κλάδους με αυξημένο βαθμό επικινδυνότητας.

Από ηλεκτροπληξία βρίσκει τραγικό θάνατο ο εργάτης Γιάννης Γούναρης την ώρα που εργάζονταν στα λιγνιτωρυχεία της Ραφήνας. Σε δημοσίευμά της η εφημερίδα ΑΥΓΗ στις 16-5-1961, αναφέρει ότι: «Η Ομοσπονδία Μεταλλευτών Ελλάδος σε ανακοίνωσή της λέγει ότι ο Γούναρης είναι το νέο θύμα της εργοδοτικής ασυδοσίας και της αδιαφορίας των αρμοδίων υπηρεσιών. Απεφασίσθη κήρυξη 24ωρου απεργίας των λιγνιτωρύχων Ραφήνας σε ένδειξη διαμαρτυρίας».
Μπορεί ο κλάδος των λιγνιτωρύχων και στη Ραφήνα και αλλού να είχε ούτως ή άλλως σκληρές συνθήκες εργασίας, που σε συνδυασμό με τα ελλιπή μέτρα προστασίας είχαν τραγικά αποτελέσματα, αλλά δυστυχώς δεν ήταν «τοπικό» η «κλαδικό» ζήτημα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι και άλλα εργατικά δυστυχήματα και ατυχήματα σε άλλους κλάδους είχαν καταγραφεί εκείνες τις μέρες, ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατούσε στην αγορά εργασίας.

Ενδεικτική του γενικού κλίματος ήταν η ανακοίνωση της ΓΣΕΕ στην οποία έλεγε: «Η ΓΣΕΕ κατήγγειλε στο υπουργείο Εργασίας περιπτώσεις κρουσμάτων δηλητηριάσεων, νευρικών κλονισμών και θανάτου εργατών εργοστασίων ελαστικών. Συγκεκριμένα στο εργοστάσιο “Καίσαρη”, πέθαναν δύο εργάτες και άλλοι τρεις νοσηλεύονται σε νευρολογικές κλινικές. Παρόμοια κρούσματα σημειώθηκαν και στο εργοστάσιο ¨ΒΙΟΚΟΜ”».

Επανερχόμαστε στη Ραφήνα και στις 17-5-1961 η εφημερίδα ΑΥΓΗ αναφέρει ότι έγινε η 24ωρη απεργία για το θάνατο του Ιωάννη Γούναρη εν ώρα εργασίας και οι συνάδελφοί του απήργησαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αδιαφορία των εργοδοτών και των αρμοδίων υπηρεσιών του υπουργείου Εργασίας».

Επίσης αναφερόμενη η εφημερίδα και σε άλλα εργατικά ατυχήματα των ημερών τονίζει πως«Πρόκειται για εργατικές εκατόμβες, πολλά άλλα ατυχήματα δεν έρχονται στη δημοσιότητα, εξ αιτίας της απληστίας της ολιγαρχίας, της ελλείψεως στοιχειωδών μέτρων προστασίας της εργασίας και της πλήρους αδιαφορίας της αντεργατικής κυβερνήσεως. Η περιβόητη εργατική νομοθεσία και η λεγόμενη επιθεώρηση εργασίας, είναι μόνο για το όνομα, αν όχι για τη συγκάλυψη των ανομιών. Αυτή η κατάσταση πρέπει να προκαλέσει την άμεση αντίδραση των εργαζομένων και των υπεύθυνων συνδικαλιστικών οργανισμών. Καιρός είναι η ΓΣΕΕ να αφήσει τα λόγια και τις διαπιστώσεις».

Δυστυχώς το «πέρα βρέχει», δεν ήταν τυχαίο αφού σε όλη τη δεκαετία είχαμε ανάλογες καταγγελίες ότι η απεύθυνση στην επιθεώρηση εργασίας ήταν «σου κουφού την πόρτα». Θυμίζουμε ανάλογη καταγγελία που είχαμε καταγράψει από τους μεταλλωρύχους Μυκόνου.

Ενδεικτικό της κατάστασης στον τομέα της υγιεινής και της ασφάλειας στους χώρους εργασίας ήταν ότι όπως δήλωνε στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 ο υπουργός εργασίας (και πριν τον πόλεμο μέλος της δικτατορικής κυβέρνησης του Μεταξά) Αριστείδης Δημητράτος «τα εργατικά ατυχήματα οφείλονται εις την απροσεξίαν των Ελλήνων εργαζομένων» και την ίδια ώρα στα στοιχεία του ΙΚΑ, στα οποία όμως δεν υπολογίζονται οι χιλιάδες ανασφάλιστοι καταγράφονται:
1959 – 32.358 εργατικά ατυχήματα – 203 θανατηφόρα
1960 – 37.030 εργατικά ατυχήματα – 235 θανατηφόρα
1961 – 42.385 εργατικά ατυχήματα – 242 θανατηφόρα
1962 – 45.938 εργατικά ατυχήματα – 281 θανατηφόρα
1963 – 47.469 εργατικά ατυχήματα – 306 θανατηφόρα

Το θέμα του εργατικού δυστυχήματος στη Ραφήνα φτάνει στη Βουλή, με την ίδια εφημερίδα να γράφει στις 21-5-1961: «Οι βουλευταί κ.κ. Κ. Σωτηρίου, Δ. Γιαχνής, και Ι. Δραγονέτης, κατέθεσαν στη Βουλή ερώτηση σχετικώς με τον τραγικό θάνατο του λιγνιτωρύχου Ραφήνας κατά την ώρα της εργασίας του. Όπως είναι γνωστό ο θάνατος προήλθε από ηλεκτροπληξία και τούτο κατέστησε αναγκαία την αποστολή ηλεκτρολόγου ή μηχανολόγου επιθεωρητή για την εξέταση του περιστατικού. Οι βουλευταί ερωτούν: 1) Γιατί δεν απεστάλη ο αρμόδιος επιθεωρητής. 2) Ποίο το πόρισμα της γενομένης εξετάσεως. 3) Ποιοι είναι οι υπεύθυνοι του ατυχήματος και ποιες οι κυρώσεις. 4)Ποια μέτρα πρόκειται να ληφθούν για την αποζημίωση και συνταξιοδότηση της απορφανισθείσης οικογενείας».

Τι είχε προηγηθεί

Δεν ήταν η κακιά η ώρα, αλλά οι αλλαγές στους ρυθμούς δουλειάς και η έλλειψη μέτρων προστασίας στα λιγνιτωρυχεία Ραφήνας, αφού περίπου δύο μήνες πριν, στις 8 Μαρτίου 1961 είχε πραγματοποιηθεί 24ωρη απεργία των λιγνιτωρύχων Ραφήνας, διότι: H διεύθυνση του ορυχείου επιδιώκει να επιβάλει αύξηση της παραγωγής μετατρέποντας έτσι του εργαζόμενους σε δούλους του Μεσαίωνα», τόνιζε το σωματείο εργαζομένων και απαιτούσε την παρέμβαση του υπουργείου Εργασίας, που όπως αποδείχτηκε από τις εξελίξεις, δεν έγινε ή έγινε για τα μάτια και δεν υπήρξε ουσιαστική βελτίωση.
Όχι μόνο δεν θορυβήθηκε η εργοδοτική πλευρά, αλλά στις 7-12-1962 σχεδόν ενάμιση χρόνο μετά, απέλυσε 32 εργαζόμενους και η Ομοσπονδία Μεταλλευτών Ελλάδος, έγραφε σε ανακοίνωσή της ότι: «Η απόλυσις έγινε σε αντίποινα για την απεργία που εκήρυξαν προ ημερών με αίτημα την εξόφληση των δεδουλευμένων αποδοχών, αποβλέπει δε και στην τρομοκράτηση των εργαζομένων για την επιβολή νέου εξοντωτικού συστήματος εργασίας. Η ΟΜΕ ζητεί την άμεση παρέμβαση των αρμοδίων υπουργών για να τεθεί τέρμα στη σκανδαλώδη τακτική της απεργίας. Επίσης τονίζει ότι οι λιγνιτωρύχοι είναι αποφασισμένοι να προασπίσουν τα δικαιώματά τους με αγώνα».

Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να δημιουργηθεί μνημείο για τον αδικοχαμένο λιγνιτωρύχο, δίπλα σε ένα ανάλογο για τον κλάδο συνολικά. Η ημερομηνία γράφει 2-6-2011, δηλαδή μισός αιώνας μετά. Ακόμα και έτσι αξίζει ένα μπράβο σε όσους δεν ξεχνούν και μεταλαμπαδεύουν την ιστορική γνώση, ειδικά για τους «αφανείς» ήρωες του καθημερινού μόχθου για τον κόσμο της εργασίας. Το μνημείο βρίσκεται στη λεωφόρο Μαραθώνος στο ρεύμα προς την Αθήνα, λίγο πριν τη διασταύρωση της Ραφήνας.

Έρευνα: Νάσος Μπράτσος/ ertnews