Αν χάσατε κάτι και δεν το βρίσκετε με τίποτα, μην ταράζεστε. Υπάρχει μέθοδος αλάνθαστη, δοκιμασμένη στους αιώνες: θα τάξετε μία πίτα για την ψυχή της μητέρας του Αγίου Φανουρίου. Έτσι ακριβώς το διατύπωναν ανέκαθεν οι γιαγιάδες-θεματοφύλακες των θεσμίων. Δεν πρόκειται για πραγματική πίτα με φύλλα, αλλά για ένα μυρωδάτο κέικ χωρίς αυγά και βούτυρο, μόνο με λάδι, για να είναι και νηστήσιμο. Αυτό το παρασκεύασμα που ονομάζεται φανουρόπιτα πρέπει να περιέχει επτά ή εννέα υλικά και όση ώρα το ετοιμάζετε πρέπει να έχετε ένα κερί αναμμένο. Σε πολλά μέρη θυμιατίζουν κιόλας πριν αρχίσουν.
Τα υλικά της φανουρόπιτας
Έχω καταγράψει αμέτρητες φανουρόπιτες. Τα βασικά υλικά είναι το λάδι, το αλεύρι και η ζάχαρη. Προσθέτουν χυμό πορτοκαλιού, καρύδια, σταφίδες, κανελογαρίφαλα. Σε μια συνταγή που έχω από τη Ρόδο, αντί για πορτοκάλι, βάζουν ημίγλυκο κρασί και είναι ωραίο το αποτέλεσμα. Σε μία μόνο περίπτωση, πρόσφυγες από την Καππαδοκία μού είπαν για φανουρόπιτα ανεβατή (με μαγιά δηλαδή), αρωματισμένη με γλυκάνισο αντί για κανελογαρίφαλα.
Το τελετουργικό και η ιστορία του Αγίου Φανουρίου
Όταν ψηθεί η φανουρόπιτα, οι ευσεβείς την πηγαίνουν στην εκκλησία να διαβαστεί και μετά τη μοιράζουν. Αρχικά πρέπει να μοιράσουν τουλάχιστον επτά κομμάτια έξω από την εκκλησία. Την υπόλοιπη μπορούν να την πάρουν στο σπίτι, για να τη μοιράσουν στα μέλη της οικογένειας, σε γείτονες και φίλους. Σε πολλές εκκλησίες υπάρχουν παρεκκλήσια του Αγίου Φανουρίου, όπου κάθε Δευτέρα διαβάζονται φανουρόπιτες. Πολλοί δεν τις πηγαίνουν στην εκκλησία, απλώς τις μοιράζουν. Πριν φας το κομμάτι, πρέπει να πεις τρεις φορές: «Θεός σχωρέσει τη μάνα του Αη Φανούρη».
 |
Όλες αυτές οι λαϊκές τελετουργίες δεν έχουν καμία σχέση με τη θεολογική πλευρά του ζητήματος. Στο συναξάρι του αγίου δεν υπάρχει τίποτα που να τον συνδέει με φανερώματα. Λέγεται μάλιστα Φανούριος ο Νεοφανής γιατί μέχρι τον 14ο – 15ο αιώνα ήταν άγνωστος. Τότε, βρέθηκε η εικόνα του στη Ρόδο (γι’ αυτό και είναι προστάτης ολόκληρου του νησιού). Ο άγιος εικονίζεται με στολή Ρωμαίου στρατιώτη, νεαρός στην ηλικία, να κρατάει ένα σταυρό, το πάνω άκρο του οποίου είναι αναμμένη λαμπάδα. Ολόγυρα στην εικόνα είναι ζωγραφισμένα τα μαρτύριά του, αλλά ούτε πότε μαρτύρησε αναφέρεται ούτε καμιά πληροφορία που αφορά την οικογένειά του είναι γνωστή. Άρα η ιστορία ότι ο άγιος είχε μια αμαρτωλή μητέρα και, όταν τάξεις πίτα για τη συγχώρεση της ψυχής της, εκείνος σου φανερώνει τα απολεσθέντα αντικείμενα είναι μάλλον λαϊκός θρύλος που δεν στηρίζεται σε στοιχεία.
Η παράκληση στον Άγιο Φανούριο
Η ευχή που διαβάζει ο ιερέας στις φανουρόπιτες και σε αυτές που φτιάχνουν οι ευσεβείς στην εορτή του αγίου (27 Αυγούστου) είναι των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Επίσης σε αυτή δεν αναφέρεται τίποτα από τα θρυλούμενα· λένε απλώς: «Εις μνήμην του Αγίου Φανουρίου». Όπως κι αν έχει το πράγμα, η φανουρόπιτα είναι ένα ωραίο και υγιεινό γλύκισμα, κατάλληλο και για όσους προσέχουν τα λιπαρά στη διατροφή τους και… πάντων ημών.
Φανέρωσον, δι᾿εὐχῆς τοῦ Μεγαλομάρτυρος πᾶν κεκρυμμένον ἢ ἀπολεσθὲν ἐπιθυμητὸν ἀγαθόν, φανέρωσον πρόσωπον ποθητόν, φανέρωσον ὁδὸν ἀγαθήν, ἐν ᾗ δεῖ πορευθῆναι αὐτοὺς ἀσφαλῶς, φανέρωσον πᾶσαν ἐν τῷ μέλλοντι χαράν, φανέρωσον τὸ ἔκπαγλον καὶ θεῖον Πρόσωπόν Σου, χαρμοσύνως καὶ κατανυκτικῶς, καταλαμπρύνον καὶ κατευφραῖνον τὴν ζωὴν αὐτῶν.
Η Αργυρώ Μπαρμπαρίγου μας φτιάχνει Φανουρόπιτα
Συνταγή για φανουρόπιτα εγγύηση που δεν τρίβεται και δεν λασπώνει. Όλα τα μυστικά σας τα έχω εδώ. Είναι η ωραιότερη αφράτη φανουρόπιτα μέχρι την τελευταία μπουκιά. Μια παραδοσιακή συνταγή από τα νησιά του Αιγαίου, για να απολαμβάνετε νηστίσιμη και υγιεινή φανουρόπιτα, όλο το χρόνο!
Η φανουρόπιτα είναι ένα από τα πιο γνωστά και δημοφιλή χριστιανικά γλυκά. Ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο δημοφιλής σχετίζεται με το γεγονός ότι τόσο η παρασκευή όσο και η προσφορά της συνδέεται με την εκπλήρωση μικρότερων ή μεγαλύτερων ανθρώπινων προσδοκιών από τον Άγιο Φανούριο. Χάρη στην προσφορά τού γλυκού σε συνδυασμό με την ευχή -στην πραγματικότητα την προσευχή- της φανουρόπιτας ο Άγιος Φανούριος μάς φανερώσει χαμένα αντικείμενα, πρόσωπα, δουλειά, ακόμα και υγεία. Η προσφορά τής φανουρόπιτας είναι στην ουσία ένα «αντίδωρο» για την «φανέρωση» που με βαθιά πίστη ζητούμε από τον Άγιο. Αυτό είναι η φανουρόπιτα: ένας επιτελεστικός άρτος, ψωμί που επιτελεί μια χριστιανική λειτουργία. Παρά το γεγονός ότι είναι πια λιγότεροι εκείνοι που πιστεύουν ότι ο Άγιος Φανούριος πράγματι θα τους αποκαλύψει εκείνο που ποθούν -από ένα χαμένο αντικείμενο μέχρι και έναν σύντροφο ζωής- η φανουρόπιτα παραμένει ένα από τα πιο αγαπημένα χριστιανικά γλυκά και είναι πολλοί εκείνοι που το ετοιμάζουν για να το προσφέρουν μαζί με την ευχή τής φανουρόπιτας στον Άγιο, στις 27 Αυγούστου, ημέρα που η Εκκλησία τιμά την μνήμη του. Πέρα από την θρησκευτική, τελετουργική της αξία, η φανουρόπιτα είναι ένας νόστιμος και υγιεινός νηστίσιμος άρτος, στην πραγματικότητα ένα νηστίσιμο κέικ λαδιού, με το οποίο μπορούμε θαυμάσια να συνοδεύσουμε τον καφέ μας ή να το καταναλώσουμε σαν γλυκό δεκατιανό, πλούσιο σε θερμίδες, αλλά και με υψηλή διατροφική αξία.
Η συνταγή
Για την φανουρόπιτα
- 280 γρ. ελαιόλαδο απαλό (ή ηλιέλαιο)
- 290 γρ. ψιλή ζάχαρη
- 110 γρ. γλυκό κρασί
- 330 γρ. χυμό πορτοκάλι και ξύσμα από 2 πορτοκάλια
- 1 κ.γ. σόδα
- Κανελογαρίφαλα
- 4 φλ. αλεύρι που φουσκώνει μόνο του (500 γραµ)
Προαιρετικά
- 60 γρ. σουσάμι
- 140 γρ. σταφίδες ανάμεικτες
- 120 γρ. καρύδια ψιλοκομμένα
Για το μείγμα μπαχαρικών
- 1 κ.γ. γεμάτο κανέλα
- 1/2 κ.γ. γαρίφαλο
- 1/3 κ.γ. μοσχοκάρυδο
Εκτέλεση
Σε ένα μπολ βάζουμε το λάδι, τη ζάχαρη, το ξύσμα και τα κανελογαρίφαλα.
Με σύρμα δουλεύουμε το μείγμα για 2 με 3 λεπτά να γίνει σαν κρέμα και να λιώσει καλά η ζάχαρη.
Προσθέτουμε το κρασί κι ανακατεύουμε το μίγμα.
Διαλύουμε τη μαγειρική σόδα στο χυμό πορτοκάλι σε μια κανάτα και ανακατεύουμε πάνω από το μπολ με το μίγμα, γιατί φουσκώνει και χύνεται ο χυμός.
Ανακατεύουμε το πορτοκάλι μέσα στα υλικά.
Προσθέτουμε το αλεύρι και με το σύρμα ανακατεύουμε.
Το μίγμα θα μοιάζει με χυλός.
Θα χρησιμοποιήσουμε ελαφρά λαδωμένο ταψί 30×24 εκ.
Αν χρησιμοποιήσετε σουσάμι, πασπαλίζετε το μισό στη βάση και στα τοιχώματα του ταψιού. Το υπόλοιπο θα το πασπαλίσετε στην επιφάνεια της.
Για το ψήσιμο
Έχουμε προθερμάνει καλά τον φούρνο στις αντιστάσεις πάνω κάτω, στους 170°C βαθμούς και θα ψήσουμε στην κάτω σχάρα για 1 ώρα και 10 λεπτά περίπου.
Εναλλακτικά, ψήνουμε στον αέρα στους 160°C βαθμούς, στην μεσαία σχάρα για περίπου 50 λεπτά.
Πριν την βγάλουμε από το φούρνο, τσεκάρουμε το κέντρο της με μαχαίρι, να βεβαιωθούμε ότι ψήθηκε σωστά. Το μαχαίρι πρέπει να βγαίνει στεγνό από ζύμη.
Αφού ψηθεί, θα φουσκώσει και θα διπλασιαστεί σε όγκο, η επιφάνεια της θα ροδίσει καλά και το άρωμα της θα σας τρελάνει.
Για το σερβίρισμα
Αφήστε να κρυώσει και να τραβήξει τα υγρά από την θερμοκρασία του φούρνου.
Κόψτε σε κομμάτια και σερβίρετε κι αν θέλετε πασπαλίστε με άχνη και κανέλα.
Μυστικά
Θέλει καλό ψήσιμο σε μέτρια θερμοκρασία γύρω στην 1 ώρα και κάτι ή 1 ώρα παρά, ανάλογα με ποιο τρόπο θα ψήσετε, αντιστάσεις ή αέρα.
Πρέπει να λιώσει καλά η ζάχαρη μέσα στο λάδι και τα δυο μαζί να γίνουν σαν κρέμα.
Η ζύμη της πρέπει να είναι σαν χυλός όχι σφιχτή.
Πρέπει να ανακατέψετε το μείγμα όσο λιγότερο γίνεται, από την ώρα που θα μπει το αλεύρι. Αλλιώς, θα γίνει ελαστική και σφιχτή.
Αν δεν έχετε γλυκό κρασί, ανακατέψετε λίγο πετιμέζι ή μέλι, με ένα οποιοδήποτε κρασί.
Αν χρησιμοποιήσετε καρύδια και σταφίδες, για να μείνουν σε όλη τη φανουρόπιτα και να μην πάνε στον πάτο του ταψιού κάντε το εξής:
Βάλτε καρύδια χοντροκομμένα και σταφίδες σε ένα μπολ.
Ραντίστε με 2 με 3 κουταλιές κρασί ή χυμό πορτοκάλι κι ανακατέψτε να βραχούν.
Πασπαλίστε με λίγο από το συνολικό αλεύρι.
Ανακατέψτε ξανά για να ντυθούν όλα με το αλεύρι.
Αφού προσθέσετε το αλεύρι στα υλικά, ρίξτε μέσα και τα καρύδια με τις σταφίδες.
Κάντε απαλό ανακάτεμα.
Γιατί τρίβεται η φανουρόπιτα και γιατί λασπώνει;
2 μυστικά για να μην τρίβεται η φανουρόπιτα και να μην λασπώνει ποτέ. Η φανουρόπιτα σου θα βγαίνει πάντα αφράτη. Δες τα μυστικά μου και από δω και πέρα η ωραιότερη φανουρόπιτα δεν τρίβεται και δεν λασπώνει. Είναι πάντα αφράτη και υπέροχη.
Για να μην τρίβεται η φανουρόπιτα 2 πράγματα πρέπει να προσέξετε
Η ζάχαρη πρέπει να είναι πολύ ψιλή και να λιώσει πολύ καλά με το λάδι. Γι’ αυτό αν η ζάχαρη που έχετε είναι με χοντρό κόκκο, αλέστε την στο μπλέντερ να γίνει πούδρα. Προχωρήστε στην ανάμειξη με το λάδι και ανακατέψτε πολύ καλά μέχρι να λιώσει η ζάχαρη στα υγρά. Αν βάλετε καρύδια μέσα στη φανουρόπιτα φροντίστε να είναι ψιλοκομμένα για να μην τρίβεται το κομμάτι όταν το κόβετε. Για να μην τρίβεται η φανουρόπιτα δεν πρέπει να στεγνώσει στο ψήσιμο. Γι’ αυτό προσέξτε να μην παραψήνετε τη φανουρόπιτα γιατί στεγνώνει πολύ κι αφού δεν έχει αυγό το μίγμα να δέσει, να κρατήσει συνοχή, αν ψηθεί παραπάνω στεγνώνει πολύ και μετά τρίβεται. Προσέξτε το φούρνο σας γιατί κάθε φούρνος ψήνει διαφορετικά.
Για να μην λασπώνει η φανουρόπιτα πάλι πρέπει να προσέξετε το ψήσιμο.
Αν βγει νωρίτερα από το φούρνο από όσο πρέπει, τότε η φανουρόπιτα λασπώνει μιας και στην καρδιά της δεν έχει στεγνώσει σωστά το μείγμα ώστε να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Για να είσαι σίγουρος ότι ψήθηκε σωστά, πριν βγάλεις από το φούρνο το ταψί, θα μπήξεις την καθαρή λάμα του μαχαιριού στην καρδιά της φανουρόπιτας. Αν η λάμα βγαίνει στεγνή από ζύμη τότε είναι έτοιμη. Αν η λάμα του μαχαιριού έχει ίχνη ζύμης επάνω τότε η φανουρόπιτα χρειάζεται ακόμα λίγα λεπτά για να στεγνώσει σωστά και να μην λασπώνει.
Και μια συνταγή από τον Γαστρονόμο: Φανουρόπιτα κλασική με 9 υλικά: η πιο εύκολη και νόστιμη συνταγή
ΥλικάΚομμάτια: 12
- 1 κιλό φαρίνα κόκκινη
- 2 κούπες χυμό πορτοκαλιού + χυμό και ξύσμα από 2 πορτοκάλια
- 2 κούπες ζάχαρη
- 1 κούπα ελαιόλαδο
- 2 κουταλιές κονιάκ
- 1 πιάτο βαθύ καρυδόψιχα, χοντροκομμένα στο μούλτι
- 1 πιάτο βαθύ σταφίδα ξανθιά, μουλιασμένες σε νερό αποβραδίς
- κανέλα και άχνη ζάχαρη για το σερβίρισμα
Διαδικασία
- Για να φτιάξουμε την φανουρόπιτα κλασική με 9 υλικά ξεκινάμε και σουρώνουμε τις σταφίδες από το νερό και τις αφήνουμε σε μια πετσέτα ή σουρωτό να στραγγίξουν για λίγο.
- Σε ένα μεγάλο μπολ βάζουμε το ελαιόλαδο, όλο τον χυμό πορτοκαλιού (τις δύο κούπες και τον έξτρα χυμό από τα δύο πορτοκάλια), το ξύσμα, το κονιάκ και τη ζάχαρη και ανακατεύουμε καλά με ξύλινη κουτάλα, μέχρι να διαλυθεί η ζάχαρη.
- Προσθέτουμε τη φαρίνα, ανακατεύουμε να αναμειχθεί και ρίχνουμε και τα καρύδια με τις σταφίδες.
- Αδειάζουμε το μείγμα σε ένα μεγάλο στρογγυλό ή παραλληλόγραμμο ταψί που έχουμε λαδώσει και αλευρώσει ελαφρώς. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 170°C για 1 ώρα.
- Βγάζουμε τη φανουρόπιτα, αφήνουμε να κρυώσει καλά και πασπαλίζουμε με άχνη και κανέλα.
