Τα πανηγύρια αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι τόσο της ταυτότητας δεκάδων νησιών της χώρας μας, όσο και των καλοκαιρινών διακοπών ντόπιων και μη.
Στο μυαλό μας τα πανηγύρια είναι συνδεδεμένα άρρηκτα με τον Δεκαπενταύγουστο, ωστόσο σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου το γλέντι κρατά για ημέρες. Συγκεκριμένα ξεκινούν στις 6 Αυγούστου και ολοκληρώνονται στις 27 του ίδιου μήνα.
Σήμερα στα πανηγύρια —πέραν του ότι σμίγουν οικογένειες και φίλοι— δίνεται η ευκαιρία στους τουρίστες να δουν τον τόπο από μία άλλη πλευρά.
Tα καλύτερα πανηγύρια στα νησιά του Αιγαίου:
Τήνος
Η Τήνος κατέχει τα σκήπτρα ανάμεσα στα νησιά για την μεγαλοπρέπεια και την κατάνυξη με την οποία γιορτάζεται ο Δεκαπενταύγουστος. Η γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου στη Μεγαλόχαρη χαρακτηρίζεται από επισημότητα και οι επισκέπτες από όλη την Ελλάδα πλημμυρίζουν τη Χώρα.
Όμως, η πραγματική γιορτή συμβαίνει εκτός της Χώρας, στις εκκλησίες και τα ξωκλήσια όλου του νησιού. Το κέρασμα στους πιστούς είναι ένα έθιμο που τηρείται με σεβασμό, τα σπίτια είναι ανοιχτά σε ντόπιους και ξένους και γλέντια διαρκούν ως τις 23 Αυγούστου, τα εννιάμερα της Παναγίας.
Μύκονος
Το νησί των ανέμων φημίζεται για το high lifestyle του 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα. Ίσως γι’ αυτό τα πανηγύρια στο νησί δεν έχουν τη φήμη που συνοδεύει τις γιορτές στα γειτονικά Κυκλαδονήσια. Όμως, τα πανηγύρια που στήνονται κάθε χρόνο στην πλατεία της Άνω Μεράς, μπροστά στο μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής τον Δεκαπενταύγουστο και στα Εννιάμερα της Παναγίας στις 23 Αυγούστου, ημέρα που γιορτάζει το μοναστήρι, είναι μοναδικά.
Η ντόπια γαστρονομία αντιπροσωπεύεται επάξια – θα γευθείτε ντόπιο ερίφι γιαχνί, κρεμμυδόπιττα, ντολμαδάκια, πιπεράτη κοπανιστή, λούζα και μπακαλιάρο σκορδαλιά, συνοδεία ζωντανής μουσικής από παραδοσιακούς οργανοπαίκτες – άσους στο βιολί, στο σαντούρι, στην τσαμπούνα και στο τουμπάκι.
Πάρος
Στην Πάρο η γιορτή του Δεκαπενταύγουστου στην Παροικιά. Πλήθος κόσμου συρρέει για να προσκυνήσει την εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής. Ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι με ορχήστρα, μεζέδες και άφθονο παριανό κόκκινο κρασί.
Στην Πάρο στα Εννιάμερα της Παναγίας γίνεται ένα ακόμα πανηγύρι, μοναδικό σε όλο το Αιγαίο. Είναι το πανηγύρι των Πειρατών στις 23 Αυγούστου. Οι ντόπιοι μεταμφιέζονται σε πειρατές αναπαριστώντας την επιδρομή του Μπαρμπαρόσα και των πειρατών του στη Νάουσα το 1537, όπου εκλάπησαν οι γυναίκες των Ναουσαίων και δόθηκε μάχη για να τις ξαναπάρουν πίσω.
Νάξος
Στη Νάξο που βουλιάζει από τον κόσμο τον Αύγουστο το γλέντι αρχίζει από νωρίς. Στις 6 Αυγούστου, γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, ο εορτασμός ξεδιπλώνεται με επίκεντρο τους δύο Ιερούς Ναούς του Σωτήρος σε παλιά Πόλη και στη συνοικία του Χριστού και στην ιστορική Μονή του Φωτοδότη Χριστού στον Δανακό. Το πιο ονομαστό πανηγύρι στήνεται στο Κουρνοχώρι με τα βιολιά σε πρώτο πλάνο σε ένα καταπράσινο σκηνικό.
Τον Δεκαπενταύγουστο το γλέντι απλώνεται σε ολόκληρο το νησί. Ειδικά στο Φιλώτι το πανηγύρι διαρκεί ως και τις 17 Αυγούστου. Τρίποδες, Φιλώτι και Απείρανθος είναι τα τρία χωριά που τα Εννιάμερα της Παναγίας γιορτάζονται με περισσό ενθουσιασμό στους δρόμους και τις πλατείες με μουσική και χορό, ποτό και φαγητό.
Σέριφος
Το τριήμερο πανηγύρι στη μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Παναγιά, κοντά στη Χώρα, που είναι ξακουστό, γνωστό ως «Πανηγύρι της Ξυλοπαναγιάς». Ο χορός στήνεται γύρω από μια γέρικη ελιά στο προαύλιο της εκκλησίας. Η παράδοση υπαγορεύει το ζευγάρι που θα χορέψει πρώτο να παντρεύεται μέσα στη χρονιά, γεγονός που πυροδοτούσε καυγάδες ανάμεσα στους άνδρες.
Το πανηγύρι στη μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ανοίγει τον χορό των αυγουστιάτικων πανηγυριών στο νησί. Το επόμενο ραντεβού δίνεται στις 16 Αυγούστου στην Παναγιά στον Πύργο, στις 24 Αυγούστου στην Παναγιά τη Μηλιανή και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και στις 29 Αυγούστου στον Σκλαβογιάννη.
Άνδρος
Στην Άνδρο ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται από άκρη σ’ άκρη του νησιού. Μετά από τη λειτουργία, στο προαύλιο των ναών προσφέρονται ψητό κρέας, κολοκυθοκορφάδες, παστίτσιο, φουρτάλια, λουκάνικα, αμυγδαλωτά και σκαλτσούνια. Τα σπίτια ανοίγουν και οι οικογένειες, ειδικά των ναυτικών, δέχονται επισκέψεις κι ευχές για την ασφαλή επιστροφή στο σπίτι των ξενιτεμένων. Αν βρεθείτε στην Άνδρο τον Δεκαπενταύγουστο, αξίζει να επισκεφτείτε το πανηγύρι στη Παναγιά τη Θαλασσινή στην Χώρα, ένα εκκλησάκι χτισμένο πάνω σε ένα βράχο στη θάλασσα. Τα βιολιά σιγούν το ξημέρωμα με χορό και πολύ φαγητό από ντόπιες μαγείρισσες.
Το σερί των πανηγυριών ολοκληρώνεται στο Κόρθι στις 27 Αυγούστου, ημέρα γιορτής του Αγίου Φανουρίου, και στις 29 Αυγούστου, Αγίου Ιωάννη στο Μακροτάνταλο.
Αμοργός
Το πανηγύρι του Σωτήρα στις 6 Αυγούστου στην Αμοργό είναι ένα από τα μεγαλύτερα των Κυκλάδων που συγκεντρώνει προσκυνητές και από τα γύρω νησιά. Μετά τη λειτουργία, στην κεντρική πλατεία της Χώρας, στη Λόζα όπως τη λένε οι ντόπιοι, στήνεται γλέντι με ψημένη ρακή, σπεσιαλιτέ του νησιού, και τηγανητό μπακαλιάρο. Ο χορός κρατάει ως το ξημέρωμα συνοδεία ζωντανής μουσικής.
Τον Δεκαπενταύγουστο το πανηγύρι στήνεται στην Παναγιά την Πανοχωριανή, με χορούς και τραγούδια και το εμβληματικό φαγητό της ημέρες, πατατάτο. Το πατατάτο ετοιμάζουν από την προηγούμενη οι ντόπιες νοικοκυρές με ντόπια αμνοερίφια και πατάτες που μαγειρεύονται σε καζάνι με μπόλικη ντομάτα και μοιράζεται στους επισκέπτες μετά τη λειτουργία.
Μήλος
Στη Μήλο οι ντόπιοι τιμούν την πολιούχο του νησιού Παναγίας Πορτιανής, πολιούχο του νησιού, στη Ζεφυρία στις 14 Αυγούστου. Τα άλλα γνωστά πανηγύρια του νησιού είναι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Αδάμαντα τον Δεκαπενταύγουστο, τα πανηγύρια στην Παναγία Φανερωμένη, στην Tρυπητή και την Παναγία του Kήπου στις 22 Αυγούστου, τα εννιάμερα της Παναγίας στην Παναγία τη Γιάτρισσα και στον Κήπο στις 24 Αυγούστου.
Τζια
Τα αυγουστιάτικα γλέντια στο νησί ξεκινούν στις 8 Αυγούστου, ημέρα γιορτής του Αγίου Αιμιλιανού. Το πανηγύρι στήνεται στο ομώνυμο ξωκλήσι στον όρμο του Κούνδουρου, πάνω από την παραλία.
Τον Δεκαπενταύγουστο το πανηγύρι στήνεται ψηλά, σε έναν απότομο βράχο βορειανατολικά της Χώρας του νησιού, στην Παναγία την Καστριανής με παραδοσιακό κυκλαδίτικο πατατάτο, άφθονο κρασί και ζωντανή ορχήστρα.
Φολέγανδρος
Στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, σκαρφαλωμένη στον βράχο πάνω από τη Χώρα, ο Δεκαπενταύγουστος είναι μια ξεχωριστή εμπειρία. Ένα μεγάλο στρωμένο τραπέζι γεμάτο με ντόπια εκλεκτά κεράσματα και φαγητά περιμένει τους πιστούς και τους επισκέπτες του νησιού για να πάρουν δυνάμεις.
Αλόννησος
Στην Αλόννησο ο Δεκαπενταύγουστος δεν μοιάζει με των Κυκλάδων. Οι πανηγυριστές αναβιώνουν έναν παραδοσιακό γάμο με τη συμμετοχή των επισκεπτών που αναλαμβάνουν το ρόλο των συγγενών. Η «νύφη» φορά τη μόρκα, την παραδοσιακή γυναικεία ενδυμασία, και πηγαίνει στην εκκλησία συνοδευόμενη από τον «γαμπρό», τον «κουμπάρο» και τους καλεσμένους με τους ήχους λαούτου, βιολιού και κλαρίνου. Ακολουθεί παραδοσιακό γαμήλιο γλέντι με γίδα κοκκινιστή με μακαρόνια συνοδεία άφθονου κρασιού και το γλέντι διαρκεί μέχρι τις πρωινές ώρες.
Αστυπάλαια
Η Παναγία η Πορταΐτισσα κατέχει εξέχουσα θέση ανάμεσα στα θρησκευτικά προσκυνήματα του Αιγαίου Πελάγους. Η ανέγερσή της άρχισε το 1762 κι εκεί πραγματοποιείται το μεγαλύτερο από τα πανηγύρια του νησιού, διάρκειας τριών ημερών.
Το γλέντι αρχίζει το βράδυ της παραμονής, μετά τον Εσπερινό, στον περίβολο της εκκλησίας υπό τους ήχους βιολιού και λύρας, με παραδοσιακούς χορούς. Ανήμερα, οι Αστυπαλαιώτισσες μαγειρεύουν και προσφέρουν στους επισκέπτες τοπικούς μεζέδες και αρνί γεμιστό. Το εορταστικό τριήμερο κλείνει με τα Κουκάνια, που διοργανώνονται στον Πέρα Γιαλό και είναι μια σειρά από παιχνίδια με πρωταγωνιστές μικρά και μεγάλα παιδιά. Το γιαουρτοτάϊσμα, δηλαδή αλληλοτάισμα γιαουρτιού με κλειστά μάτια, το τράβηγμα του σχοινιού, αγώνες κολύμβησης και αβγομαχίες, αλλά και ο «πετεινός», ένα παιχνίδι όπου προσπαθούν να πιάσουν ένα καλάθι με έναν ψεύτικο κόκορα στην άκρη μιας αλειμμένης με γράσο κολόνας πάνω από τη θάλασσα είναι μερικά από αυτά.
Κάλυμνος
Στην Κάλυμνο ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα και συγκεντρώνει πάρα πολλούς απόδημους Καλύμνιους από κάθε σημείο του κόσμου. Στις εκκλησιές της Κυρά Ψηλής, της Γαλατιανής και της Ψεριμιώτισσας το βράδυ της παραμονής και μετά τον εσπερινό προσφέρονται ρεβίθια φούρνου και ακολουθεί μεγάλο γλέντι υπό τους ήχους τσαμπούνας, βιολιού και λαούτου.
Κάρπαθος
Από τα πιο γνωστά αυγουστιάτικα πανηγύρια του νησιού είναι αυτά που γίνονται στις 6 Αυγούστου, γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στο Απέρι, στο Διαφάνι και στις Μενετές, όπου ξεκινάει την προηγούμενη της γιορτής και τελειώνει την επόμενη.
Στη συνέχεια τη σκυτάλη παίρνει η Μονή Χρυσοβαλάντου στην Όλυμπο στις 10 Αυγούστου. Στις 15 Αυγούστου το νησί ολόκληρο φοράει τα καλά του -ειδικά στην Όλυμπο οι κάτοικοι φορούν τις παραδοσιακές φορεσιές τους- και γιορτάζει από άκρη σ’ άκρη.
Κάσος
Τα αυγουστιάτικα πανηγύρια στην Αγία Μαρίνα στις 6 και 27 Αυγούστου και της Πέρα Παναγιάς τον Δεκαπενταύγουστο είναι φημισμένα σε όλα τα Δωδεκάνησα και συγκεντρώνουν επισκέπτες από παντού. Ντολμαδάκια κασιώτικα, κρέας ρολό και πιλάφι με κανέλα, μαγειρεμένα από τις νοικοκυρές σε καζάνια και ταψιά στους ξυλόφουρνους των σπιτιών, απλώνονται στα τραπέζια που στήνονται σε πλατείες και περίβολους εκκλησιών. Μετά το φαγητό ακολουθεί γλέντι μέχρι το πρωί με τοπικούς χορούς και οργανοπαίχτες.
Νίσυρος
Η Ιερά Μόνη Παναγίας της Σπηλιανής στο Κάστρο του Μανδρακίου είναι ένα από τα πιο γνωστά μοναστήρια των νησιών του Αιγαίου που προσελκύει πλήθος προσκυνητών από όλο τον κόσμο. Το πανηγύρι διαρκεί δύο ημέρες, 14 και 15 Αυγούστου, όμως οι «εννιαμερίτισσες», γυναίκες που έχουν κάνει τάμα να περάσουν 9 μερόνυχτα προσευχής στα κελιά της μονής, καταφτάνουν από τα γύρω νησιά στη μονή 9 ημέρες πριν για να καθαρίσουν, να βάψουν και να μαγειρέψουν ώστε όλα να είναι έτοιμα για η μεγάλη γιορτή. Την παραμονή προσφέρονται στους επισκέπτες ρεβίθια και πατάτες και ανήμερα κρέας με πατάτες στο γλέντι που γίνεται στην αυλή του σχολείου κάτω από την εκκλησία.
Ικαρία
Οι Ικαριώτες δεν χρειάζονται ιδιαίτερα αφορμή για να οργανώσουν τα περίφημα πανηγύρια τους. Εκτός από τις θρησκευτικές γιορτές, οι κάτοικοι του ακριτικού νησιού οργάνωναν πανηγύρια για να συγκεντρώσουν χρήματα για συγχωριανούς τους που αντιμετώπιζαν προβλήματα ή για κάποιο σκοπό, όπως ένα έργο που η πολιτεία αρνείτο να χρηματοδοτήσει.
Ο τρόπος που γίνονταν αυτά τα πανηγύρια ήταν απλός. Ο καθένας προσέφερε ό,τι μπορούσε και το γλέντι στήνονταν με συνοπτικές διαδικασίες. Το πιο κοινό έδεσμα – σήμα κατατεθέν του νησιού που σερβίρεται στα πανηγύρια είναι το κατσίκι με πιλάφι το οποίο καταναλώνεται με ικανή ποσότητα ντόπιου κρασιού.
Τον Δεκαπενταύγουστο δύο είναι τα πιο φημισμένα πανηγύρια στο νησί. Αυτό που γίνεται στο Γιαλισκάρι αλλά κυρίως πανηγύρι της Λαγκάδας. Πανηγύρι στην Ικαρία σημαίνει χορός, από βαλς και τανγκό ως νησιώτικα, μέχρι τελικής πτώσεως.
