Ο πρώτος φονικός καύσωνας στην Ελλάδα

Ο καύσωνας του 1987 ήταν ο μεγαλύτερος και φονικότερος καύσωνας που έζησαν οι Ελληνες μεταπολεμικά και εκ των υστέρων, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι ίσως ήταν πρώιμο μήνυμα για την κλιματική κρίση, που όμως τότε δεν ήταν θέμα στον δημόσιο διάλογο.

Το βέβαιο είνα ότι έμεινε στην ιστορία εξ αιτίας του μεγάλου αριθμού των νεκρών που προκάλεσε. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 1300 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εκείνο το διάστημα του καύσωνα και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ανανγώστες ίσως θα θυμούνται ότι στα ρεπορτάζ της εποχής γινόταν λόγος για αδυναμία των θαλάμων στα νοσοκομεία να υποδεχθούν άλλους νεκρούς.

Γιατί είχαμε τόσους νεκρούς; Ενας από τους λόγους ήταν η μεγάλη διάρκεια του καύσωνα- υπολογίζεται ότι διήρκε πάνω από 12 ημέρες- αλλά και το γεγονός ότι στη διάρκεια της νύχτας η θερμοκρασία παρέμεινε υψηλή. Σίγουρα έπαιξε ρόλο και το γεγονός ότι τότε στην Ελλάδα δεν υπήρχαν παρά ελάχιστα κλιματιστικά. Θεωρούνταν ακόμα είδος πολυτελείας.

Ηταν τόσο μεγάλο το μέγεθος του καύσωνα που προκάλεσε ακόμα και διακοπές του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου, στο τμήμα από Ομόνοια προς Πειραιά, αφού ο γραμμές υπερθερμάνθηκαν και διεστάλησαν. Το γεγονός αυτό προκάλεσε έκπληξη και αναλυτικά ρεπορτάζ στις εφημερίδες.

1987: Ο φονικός καύσωνας με τους 1.300 νεκρούς

Ο καύσωνας του 1987 είχε ξεκινήσει και αυτός στα μέσα Ιουλίου και κράτησε μέχρι το τέλος του μήνα και υπολογίζεται ότι άφησε πίσω του 1.300 νεκρούς κυρίως στην περιοχή της Αθήνας, γεγονός που τον κατατάσσει ως τον φονικότερο που έχει πλήξει ποτέ την Ελλάδα.

Ο αριθμός των θανάτων ήταν υπερδιπλάσιος από τον δεύτερο πιο θανατηφόρο, έναν εξαιρετικά ισχυρό καύσωνα που είχε πλήξει την κεντρική Ελλάδα τον Αύγουστο του 1958 και είχε σκοτώσει 600 άτομα.

Η μέγιστη θερμοκρασία που μετρήθηκε στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, στο κέντρο της Αθήνας, ήταν 41,9°C στις 23 Ιουλίου και 43,6°C στις 27 Ιουλίου στη Νέα Φιλαδέλφεια, η οποία ήταν και η υψηλότερη που καταγράφηκε στην περιοχή της Αθήνας.

Αυτές οι θερμοκρασίες συνδυάστηκαν με πολύ υψηλά ελάχιστα, με το υψηλότερο να είναι 30,2°C στο κέντρο της Αθήνας στις 27 Ιουλίου και 29,9°C στις 24 Ιουλίου στη Νέα Φιλαδέλφεια. Το χαμηλότερο ελάχιστο ήταν 25,6°C στο κέντρο της Αθήνας.

Επιπλέον, η υγρασία ήταν υψηλή (60% στην Αθήνα στις 23 Ιουλίου) και οι ταχύτητες του ανέμου χαμηλές, συμβάλλοντας στη δυσφορία ακόμη και κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Η θερμοκρασία άρχισε να ανεβαίνει επικίνδυνα

Ήδη από τις 18 και 19 Ιουλίου, η θερμοκρασία άρχισε να ανεβαίνει απειλητικά στους 38-39°C. Στις 20 Ιουλίου, η θερμοκρασία έφτασε στους 40°C και ως τα ξημερώματα της 28ης Ιουλίου, οι μέγιστες θερμοκρασίες ήταν σταθερά πάνω από 40°C.

Στην Ελευσίνα η θερμοκρασία έφθασε τους 45°C, στη Νέα Φιλαδέλφεια τους 44°C και η μέση τιμή ήταν σταθερά στους 43°C. Το πρόβλημα ήταν ότι και οι ελάχιστες θερμοκρασίες ήταν υψηλές και κυμαίνονταν από 29°C - 32°C με μέση τιμή τους 31°C. Έτσι, σε συνδυασμό με την πλήρη άπνοια και την έντονη υγρασία, η κατάσταση ήταν κάτι παραπάνω από τραγική.

Το γεγονός ότι ελάχιστα διαμερίσματα είχαν κλιματιστικά και πολύ λίγα είχαν ανεμιστήρες έκανε το πρόβλημα ακόμα μεγαλύτερο. Το διαμερίσματα έγιναν φούρνοι κυρίως για τους ηλικιωμένους και οι παλαιότεροι θα θυμούνται ότι υπήρχαν ανακοινώσεις στα δελτία ειδήσεων σε οικογένειας που βρίσκονταν στην εξοχή- οι διακοπές είχαν ξεκινήσει- να επικοινωνήσουν με την Αστυνομία για "σοβαρή οικογενειακή τους υπόθεση". Αφορούσε κάποιον δικό τους, ηλικιωμένο συνήθως άνθρωπο που είχαν αφήσει πίσω και δεν άντεξε τον καύσωνα.

Τα νεκροτομεία ήταν γεμάτα και "άνοιξαν" και εκείνα του Στρατού. Εκατοντάδες νεκροί παρέμεναν άταφοι, γιατί δεν υπήρχαν διαθέσιμοι χώροι στα νεκροταφεία.

Οι πρώτοι νεκροί -εννέα τον αριθμό- στην Αθήνα καταγράφηκαν στις 22 Ιουλίου και στη συνέχεια ο αριθμός άρχισε να αυξάνεται ραγδαία καθημερινά. Στις 23 Ιουλίου πέθαναν 12 άνθρωποι, στις 24 άλλοι 95 και στις 25 Ιουλίου άλλοι 250, προκαλώντας προβλήματα στην ταφή τους. Στις 26 Ιουλίου τα θύματα είχαν φτάσει τα 900, στις 27 Ιουλίου προστέθηκαν 180 και στις 28 Ιουλίου άλλα 200.

Ο μεγεωρολόγος Δ. Ζιακόπουλος στο βιβλίο του "Καιρός: Ο Γιος της Γης και του Ήλιου", αναφέρει ότι οι νεκροί, συνολικά, έφτασαν τους 4.000, άσχετα αν πολλοί από τους θανάτους δεν συσχετίστηκαν με τον καύσωνα και δεν κατεγράφησαν στον επίσημο αριθμό.

Υπολογίζεται ότι 400 ηλικιωμένοι πέθαναν αβοήθητοι.

Αν και ο καύσωνας έπληξε και άλλες πόλεις, όπως τη Θεσσαλονίκη και τη Λάρισα, θεωρείται ότι η δυσφορία ήταν εντονότερη στην Αθήνα λόγω και της παρουσίας φωτοχημικού νέφους, το οποίο είχε επιδεινωθεί από θερμοκρασιακές αναστροφές που προκάλεσε ένα βαρομετρικό υψηλό από τη Σαχάρα.

Οι επιστήμονες της εποχής απέδωσαν το φαινόμενο αυτό στη διάρκεια του καύσωνα και όχι την έντασή του.

Οι εφημερίδες της εποχής

Εκείνη την εποχή, υπήρχαν ελάχιστα κλιματιστικά -κυρίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και μόνο σε σπίτια εύπορων οικογενειών. Η ιδέα για κλιματιζόμενους δημοτικούς χώρους ήταν μάλλον σενάριο επιστημονικής φαντασίας, με τους Αθηναίους να "πνίγονται" στους 44 βαθμούς Κελσίου.

Χωρίς κλιματισμό ήταν και τα περισσότερα νοσοκομεία της χώρας, με αποτέλεσμα αρκετοί ηλικιωμένοι που αναζητούσαν βοήθεια να καταλήγουν σε ένα θάλαμο-καμίνι και στη συνέχεια να πεθαίνουν από θερμοπληξία.

Χαρακτηριστικά του κλίματος της εποχής ήταν και τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, που εστίαζαν στο σοκ από τον υψηλό αριθμό νεκρών.

Να σημειωθεί ότι το 1987, ήταν μια χρονιά ακραίων καιρικών φαινομένων. Ο Μάρτιος για παράδειγμα ήταν ένας μήνας ασυνήθιστα παρατεταμένων χιονοπτώσεων. Τη Δευτέρα 9/3/1987, το πάχος του χιονιού στο κέντρο της Αθήνας, έφτασε τα 10-15 cm, ενώ ως τις 17 Μαρτίου, έπεφταν χιόνια σε Αττική και Εύβοια και οι θερμοκρασίες ήταν καθαρά πολικές. Στη Νέα Φιλαδέλφεια η θερμοκρασία μετρήθηκε στο -4°C, στο Τατόι είχαμε θερμοκρασίες έως και -7°C και στα Τρίκαλα Θεσσαλίας το θερμόμετρο έδειξε τους -18°C !