Κίνηση Πολιτών: Αγώνας για την ελεύθερη πρόσβαση και χρήση των παραλιών

Πέρυσι το καλοκαίρι, η Κίνηση Πολιτών Πάρου όρθωσε ανάστημα κατά της παράνομης εκμετάλλευσης των παραλιών και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης των ακτών του νησιού διεκδικώντας το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα των πολιτών για ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες.

H Κίνηση Πολιτών κινήθηκε σε τέσσερα επίπεδα:

 Συγκεντρώθηκαν 2.700 υπογραφές σε διαδικτυακό ψήφισμα που υπεράσπιζε το δικαίωμα στην κοινοχρησία και την προστασία των παράλιων οικοσυστημάτων.  Κατατέθηκε καταγγελία στις αρμόδιες αρχές με αποδεικτικά έγγραφα και φωτογραφίες που απεικόνιζαν τις καταχρήσεις και τις παραβιάσεις του Νόμου.

 Τεκμηριώθηκαν οι παραβάσεις του Νόμου μέσω ενός διαδραστικού «χάρτη παρανομιών» και αναδείχθηκε πανελλαδικά το πρόβλημα.

 Οργανώθηκαν ειρηνικές διαδηλώσεις σε παραλίες του νησιού στις οποίες έλαβαν μέρος χιλιάδες κάτοικοι και επισκέπτες του νησιού. Οι δράσεις της Κίνησης Πολιτών Πάρου έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα στα ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ και επέδρασαν καταλυτικά, ενεργοποιώντας αντίστοιχες πρωτοβουλίες πολιτών και σε όλη την Ελλάδα.

Τελικά, οι αρμόδιες υπηρεσίες κινητοποιήθηκαν. Με εντολή της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου και του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ξεκίνησε μια σειρά ελέγχων σε σχεδόν 1000 επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα για την τήρηση του νόμου για τη χρήση αιγιαλού.

Βεβαιώθηκαν εκατοντάδες παραβάσεις και επιβλήθηκαν πρόστιμα, ενώ κάποιες περιπτώσεις κατέληξαν σε αυτόφωρη διαδικασία για ιδιοκτήτες επιχειρήσεων στις Κυκλάδες και αλλού. Οι κατηγορίες αφορούσαν κατάληψη αιγιαλού χωρίς άδεια, παράβαση όρων άδειας με κατάληψη επιπλέον χώρου από αυτόν που είχε παραχωρηθεί και παρεμπόδιση πρόσβασης στη θάλασσα με τοποθέτηση ομπρελών και καθισμάτων σε απόσταση μικρότερη των 5 μέτρων από την ακτογραμμή.

Η υπόθεση όμως δεν έκλεισε με το τέλος του καλοκαιριού. Με αφορμή την αφύπνιση και κινητοποίηση της κοινωνίας, η κυβέρνηση θέσπισε στις αρχές του 2024 νέο νόμο για τις παράκτιες περιοχές. Με το νόμο αυτό επιβάλλονται βαρύτερα πρόστιμα για τις παραβάσεις, ενώ για τον έλεγχο της συμμόρφωσης των επιχειρήσεων, από φέτος χρησιμοποιούνται νέες τεχνολογίες όπως drones και τηλεπισκόπηση από δορυφορική εικόνα.

Οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί πλέον να ελέγξει την νομιμότητα κάθε παραχώρησης σε επιχειρήσεις και να καταγγείλει ενδεχόμενες αυθαιρεσίες μέσω της ψηφιακής εφαρμογής MyCoast. Δυστυχώς,όμως, το ΜyCoast παρέχει υπόβαθρο δορυφορικής εικόνας παρελθόντος χρόνου και δεν είναι πάντα ενημερωμένο ώστε να περιλαμβάνει τα νέα μισθωτήρια (ιδίως όσα δεν συνάπτονται από την Κτηματική Υπηρεσία).

Ωστόσο, παρά τις ατέλειές του, έχει δώσει τη δυνατότητα στους πολίτες να καταγράψουν χιλιάδες περιπτώσεις μικρών ή μεγάλων παρανομιών, ενώ δίνεται το σήμα στους επιχειρηματίες ότι δεν είναι τόσο ανεξέλεγκτοι όσο παλαιότερα. Η διαφάνεια και η εμπιστοσύνη στον έλεγχο των καταγγελιών θα ενισχυόταν, βέβαια, περισσότερο εφόσον δινόταν η δυνατότητα στους πολίτες να παρακολουθούν τις καταγγελίες τους μέχρι την τελική τους έκβαση.

Έως τα τέλη Ιουλίου του 2024, σύμφωνα με τα ΜΜΕ, οι καταγγελίες είχαν φτάσει τις 9.000 πανελλαδικά, ενώ κλιμάκια της Κτηματικής Υπηρεσίας έχουν κάνει ελέγχους σε 4.500 καταγγελίες διαπιστώνοντας αρκετές παραβάσεις, επιβάλλοντας πρόστιμα και σφραγίζοντας σε κάποιες περιπτώσεις παράνομες επιχειρήσεις. Η συμμετοχή των πολιτών φαίνεται ότι ασκεί πίεση ως προς τη συμμόρφωση των επιχειρήσεων, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει το κράτος το οποίο πρέπει να λάβει τα αναγκαία μέτρα για να τηρούνται οι νόμοι και να τιμωρούνται οι παραβάσεις.

Η εντατικοποίηση των ελέγχων από τις αρμόδιες υπηρεσίες (αυτοψιών) κρίνεται απολύτως απαραίτητη, όπως επίσης και η επαναφορά της αρμοδιότητας απόφασης για δημοπράτηση τμημάτων αιγιαλού στους Δήμους (αντί στην Κτηματική Υπηρεσία), όπως προβλέπονταν μέχρι πέρυσι, ώστε οι Δήμοι να αποφασίζουν για τον τόπο τους και να διασφαλίζουν ότι ο κοινόχρηστος χώρος στις παραλίες θα αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση.

Ειδικότερα για την Πάρο, ένα χρόνο μετά την κινητοποίηση των πολιτών και την εφαρμογή του νέου Νόμου, τα Μέλη της Κίνησης Πολιτών που επισκέφθηκαν παραλίες της Πάρου (ενδεικτικά: Χρυσή Ακτή, Φάραγγα, Παρασπόρο, Κολυμπήθρες, Μοναστήρι, Σάντα Μαρία) για να αποκτήσουν εικόνα της σημερινής κατάστασης διαπίστωσαν ότι αρκετές επιχειρήσεις έχουν συμμορφωθεί πλήρως όσον αφορά τα όρια των παραχωρήσεων, αλλά όχι όλες, ενώ σε καμία παραλία από όσες επισκέφτηκαν δεν υπήρχε αναρτημένη πινακίδα με τις πληροφορίες σχετικά με την παραχώρηση και τις συντεταγμένες της, όπως επιβάλλει ο Νόμος.

Συμπερασματικά, η Κίνησή μας κατάφερε να αφυπνίσει την κοινωνία και το κράτος, δείχνοντας τη δύναμη της συλλογικής δράσης σε ένα θέμα τόσο θεμελιώδες όπως η προστασία του δικαιώματός μας για πρόσβαση στις παραλίες του τόπου μας. Εν τούτοις, εξακολουθούν να υφίστανται προβλήματα ως προς τη συμμόρφωση όλων των τουριστικών επιχειρήσεων στο Νόμο που τους επιτρέπει την οικονομική εκμετάλλευση ενός δημόσιου αγαθού.

Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι οφείλουμε να παραμείνουμε σε επαγρύπνηση, τόσο στις παραλίες όσο και στη διεκδίκηση της προστασίας του δημόσιου χώρου γενικότερα. Ας μη μείνει λοιπόν το περυσινό καλοκαίρι ως το καλοκαίρι μιας μεμονωμένης δράσης, αλλά η αρχή ενός επιτυχημένου αγώνα για την ανάκτηση του δημόσιου χώρου, στην Πάρο και ευρύτερα.