Γεώργιος Καπαρός: Ιστορίες απ’ την Κατοχή στην Πάρο

Η συγκεκριμένη δημοσίευση αλιεύθηκε από την σελίδα του facebook Ιστορία της Πάρου, με συντάκτη τον γνωστό Λευκιανό ιατρό και ιστοριοδίφη του νησιού μας κ. Γεώργιο Καπαρό.

Ακολουθεί η ανάρτηση:

Το μεγαλείο του πολέμου όπου ακόμη και ο πιο απλός άνθρωπος μπορεί να δείξει τον ηρωισμό του, τονίζεται στις μέρες μας στην Ουκρανία. Φέρνει λοιπόν, στη μνήμη μας γεγονότα από την Κατοχή στην Πάρο κάποια εκ των οποίων τα έχουμε δημοσιεύσει στο παρελθόν.

Ας θυμηθούμε όμως μερικά: Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας το 1943, κατέφθασαν στην Πάρο οι Γερμανοί οι οποίοι εξαπέλυσαν ανθρωποκυνηγητό εναντίον των Ιταλών. Οι Ιταλοί κατέφυγαν στις Λεύκες όπου και αποφάσισαν να μην πολεμήσουν, αλλά να παραδοθούν στους Γερμανούς. Οι περισσότεροι όμως, προτίμησαν να αυτομολήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από τον Γιώργο Καπαρό στον Άι Γιάννη.

Η Αντιγόνη Καπαρού περιγράφει την συνάντηση ως εξής: "Θεέ μου τι συγκίνηση νιώσαμε αντικρίζοντας το έντρομο ύφος των Ιταλών που δεν ήθελαν με τίποτα να παραδοθούν στους Γερμανούς! Ακούγοντας τις ικεσίες τους να μην τους προδώσουμε, να τους κρύψουμε και να τους βοηθήσουμε! Πως ήταν δυνατόν? Ένας - δύο ήταν? Ήταν πολλοί!. Αλλά εκτός τούτου που θα τους κρύβαμε? Βλέπω ακόμη τα δάκρυα να κυλούν στα μάγουλα της μαμάς μου, ακούω τα λόγια της που δεν τα ξέχασα ποτέ “Γιώργο* ” είπε στον πατέρα μου, “πρέπει κάτι να κάνουμε για αυτά τα παιδιά! Δεν είναι υπεύθυνα για τον πόλεμο που μας κήρυξε η πατρίδα τους. Ασφαλώς δεν τον ήθελαν καθόλου. Αναγκάστηκαν να πολεμήσουν. Τώρα μια μάνα τα περιμένει με λαχτάρα να γυρίσουν κοντά της. Ας τα βοηθήσουμε να επιζήσουν. Αργότερα μπορεί και τα δικά μας τα παιδιά να βρεθούν σε μια ανάλογη θέση”. Δεν ήταν ο πατέρας μου σκληρόκαρδος. Τους λυπήθηκε. Δεν υπήρχε όμως άλλη λύση, παρά μόνο να τους οδηγήσει πέρα στη σπηλιά που βρισκόταν στα Μούτσουνα**. Τι θα έτρωγαν όμως? Ήταν δυνατόν εμείς – που τρώγαμε ίσα ίσα για να ζούμε – να αναλάβουμε να ταΐζουμε τόσα άτομα? Πόσο λυπόμουν και τον πατέρα μου! Να φεύγει τη νύχτα κρυφά με τόσο χτυποκάρδι -μην τυχόν και τον δει κανείς – και να πηγαίνει με τα πόδια τόσο δρόμο για να τους προμηθεύσει τα απολύτως απαραίτητα για να μην πεθάνουν. Δεν άντεξαν όλοι την ταλαιπωρία . Ένας ένας άρχισαν να επιστρέφουν στην Παροικιά και να παραδίδονται στους Γερμανούς. Το ίδιο έκανε και ένα πολύ νέο παιδί αλλά του ήρθε το κέφι μες τη νύχτα. Δεν έβλεπε, δεν ήξερε να πάει μόνος του και μας παρακάλεσε κάποιος να τον οδηγήσει. Ο κλήρος έπεσε στο Γιάννη***. Θυμάμαι ότι ο πατέρας μου άρχισε τη γρίνια “μεγάλη ήταν η απερισκεψία μας” έλεγε καταστενοχωρημένος “στείλαμε νυχτιάτικα το παιδί μας μαζί με έναν άγνωστο που έχει θολώσει το μυαλό του και δεν ξέρω εγώ τι ένστικτα μπορεί να έχει. Ποιος μου λέει εμένα πως δεν είναι ικανός και να σκοτώσει?” Σώπα καημένε Γιώργο” φώναζε τρομαγμένη η μαμά μου “γιατί θα σκοτώσει το παιδί? Τι έχει να κερδίσει?” “Ακόμα και για να του πάρει τα παπούτσια!” επέμενε ο πατέρας μου και μετέδωσε σε όλους μας την αγωνία γιατί ο Γιάννης αργούσε να επιστρέψει. Όταν επιτέλους ακούσαμε βήματα πεταχτήκαμε όλοι σαν ελατήρια να δούμε αν ήταν πράγματι εκείνος. Το παιδί ήταν περίλυπο, σαν να είχε γυρίσει από κηδεία και μας είπε “ τον λυπήθηκα! Σε όλο το δρόμο έκλαιγε και φώναζε τη μάνα του! Βρε περπάτα - του έλεγα εγώ – μα η μάνα σου ούτε να σ' ακούσει μπορεί ούτε να σε βοηθήσει! Αλλά αυτός κάθε τόσο σταματούσε, ύψωνε τα χέρια του στο ουρανό και φώναζε “Θεέ γιατί δεν μας λυπάσαι?” Κλαίγαμε όλοι ακούγοντας ολ' αυτά και περισσότερο όταν μας είπε “την στιγμή που θα χωρίζαμε γαντζώθηκε επάνω μου, ένιωθα τα δάκρυά του να με μουσκεύουν και μου είπε: εγώ θα πεθάνω! Εσύ να ζήσεις και να είσαι πάντα καλά!"

Πολλοί από τους παραπάνω Ιταλούς βρήκαν καταφύγιο σε σπίτια Παριανών. Οι Γερμανοί είχαν ανακοινώσει πως όποιος κρύβει Ιταλούς θα τουφεκίζεται, αλλά αυτό δεν απέτρεπε κάποιους Παριανούς. Σύμφωνα με διήγηση του Αντώνη Καπαρού, ένας από τους Ιταλούς στρατιώτες που κρύβονταν στην Πάρο, είχε βρει καταφύγιο σε μια οικογένεια ψαράδων στη Νάουσα. Επειδή όμως είχε βαρεθεί να τρώει μόνο ψάρια, σκέφτηκε να έρθει στον Άι Γιάννη και να ανταλλάξει ψάρια με άλλα τρόφιμα. Νύχτωσε όμως και χάθηκε στα βουνά. Συνάντησε μια κατοικιά και ρώτησε εκεί που βρίσκεται ο Άι Γιάννης. Πρόθυμος ο Παριανός του είπε να τον ακολουθήσει σε ένα ύψωμα ώστε να του δείξει την τοποθεσία της μονής. Όταν ανέβηκαν στο ύψωμα, ο Παριανός τον έσπρωξε στο γκρεμό με σκοπό να τον σκοτώσει για να του πάρει την χρυσή βέρα! Επειδή μάλιστα η βέρα δεν έβγαινε, του έκοψε το δάχτυλο! Ο Ιταλός δεν είχε πεθάνει. Όταν συνήλθε κατάφερε να φτάσει μεσ’ τη νύχτα στον Άι Γιάννη και να χτυπήσει την πόρτα της οικογένειας του Γιώργου Καπαρού αιμόφυρτος, σε άθλια κατάσταση. Τον περιέθαλψαν και τελικά επέζησε.

Ο Αντώνης Καπαρός μίλησε και για έναν Αυστριακό που είχε συνάψει φιλικές σχέσεις με τον Γιώργο Καπαρό. Μια ημέρα (του 1944) πέρασε από τον Άγιο Ιωάννη μια περίπολος αποτελούμενη από έναν νεαρό Γερμανό περίπου 16 ετών (ο Χίτλερ προς το τέλος του πολέμου στρατολογούσε παιδιά) και από έναν Αυστριακό ο οποίος μισούσε τους Γερμανούς, αλλά φοβόταν να λιποτακτήσει. Όταν έφυγαν, ο Αυστριακός άφησε επίτηδες στο σπίτι του Γιώργου Καπαρού, ένα σουγιά. Προσποιήθηκε στο νεαρό Γερμανό ότι τον ξέχασε και γύρισε πίσω να τον πάρει. Είπε τότε στον Γ. Καπαρό ότι οι Γερμανοί ετοιμάζονται για υποχώρηση. Ο Γ. Καπαρός ενημέρωσε αμέσως τους Ιερολοχίτες οι οποίοι επιβεβαίωσαν με τα κιάλια την πληροφορία: οι Γερμανοί τοποθετούσαν εκρηκτικά στο αεροδρόμιο των Μαρμάρων με σκοπό να το καταστρέψουν. Σχημάτισαν αμέσως ένα απόσπασμα και έσπευσαν στο σημείο, αφού πρώτα ενημέρωσαν το αρχηγείο. Οι Γερμανοί στρατιώτες (στο Μώλο) επιβιβάζονταν σε βάρκες και ακολούθως σε δύο πλοία που τους περίμεναν με προορισμό τη Νάξο. Οι αντιστασιακοί κατάφεραν να συλλάβουν τους στρατιώτες που επέβαιναν σε μία μόνο βάρκα. Ενώ όμως, τα πλοία κατευθυνόταν στη Νάξο, έφτασαν βρετανικά αεροπλάνα και τα βομβάρδισαν. Κατάφεραν να πετύχουν το ένα το οποίο βυθίστηκε και η λάμψη απ' την έκρηξη φάνηκε καθαρά και από τον Άγιο Ιωάννη!
Το άλλο κατάφερε να προσεγγίσει τη Νάξο. Τον Αυστριακό δεν τον ξαναείδαν, ούτε μετά το τέλος του πολέμου...

Αποτελούσε παράδειγμα ενός νεαρού που δεν ήθελε να πολεμήσει, μισούσε την γερμανική πολιτική, αλλά τον υποχρέωσαν να πάει στην Πάρο για να σκοτωθεί. Έτσι είναι ο πόλεμος! Υποχρεώνουν όλους τους Ουκρανούς ηλικίας 18-59 ετών να καταταγούν στον στρατό και να αντιμετωπίζουν τα ρωσικά τανκς με μολότοφ!

*Γιώργος Ι. Καπαρός

**Πλαγιά των Αγίων Πάντων προς την πλευρά της Μονής του Αγίου Ιωάννη

***Γιάννης Γ. Καπαρός. Το 1988 τιμήθηκε με το «δίπλωμα και το βραβείο της Εθνικής Αντίστασης» (Δημ. Σοφιανού, 1989).