Ευρωπαϊκό δικαστήριο επικύρωσε την Πέμπτη το δικαίωμα της Ιταλίας να κατασχέσει ένα πολύτιμο ελληνικό άγαλμα, τον «Νικηφόρο Έφηβο» από το Μουσείο J. Paul Getty στην Καλιφόρνια, κρίνοντας ότι η Ιταλία ορθώς διεκδικεί την επιστροφή ενός σημαντικού μέρους της πολιτιστικής της κληρονομιάς.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ), έκρινε δίκαιες τις μακροχρόνιες προσπάθειες της Ιταλίας να ανακτήσει το άγαλμα της «Νικηφόρου Έφηβο» από το Getty.
Το Getty είχε προσφύγει κατά της απόφασης του ιταλικού ανώτατου δικαστηρίου του 2018 που είχε αποφανθεί υπέρ της επιστροφής του αγάλματος, υποστηρίζοντας ότι τα δικαιώματά του στο άγαλμα είχαν παραβιαστεί από την προσπάθεια της Ιταλίας να το πάρει πίσω.
Ο «Νικηφόρος Έφηβος» ένα μπρούτζινο άγαλμα σε φυσικό μέγεθος που χρονολογείται από το 300 π.Χ. έως το 100 π.Χ., είναι ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα της συλλογής του Getty.
Ένα ιταλικό δικαστήριο στο Πέζαρο είχε διατάξει την κατάσχεσή του και την επιστροφή του το 2010, μετά την εκστρατεία της Ιταλίας να ανακτήσει αρχαιότητες που λεηλατήθηκαν από την επικράτειά της και πουλήθηκαν σε μουσεία και ιδιώτες συλλέκτες σε όλο τον κόσμο.
Το Getty υπερασπίστηκε εδώ και καιρό την ιδιοκτησιακό του καθεστώς επί του αγάλματος, λέγοντας ότι η Ιταλία δεν είχε καμία αξίωση πάνω σε αυτό.
Μεταξύ άλλων, το Getty είχε υποστηρίξει ότι το άγαλμα είναι ελληνικής προέλευσης, βρέθηκε σε διεθνή ύδατα και δεν υπήρξε ποτέ μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ιταλίας. Έχει επικαλεστεί απόφαση του Ακυρωτικού Δικαστηρίου του 1968 που δεν βρήκε στοιχεία ότι το άγαλμα ανήκε στην Ιταλία.
Το μπρούτζινο άγαλμα, το οποίο ανασύρθηκε από τη θάλασσα το 1964 από Ιταλούς ψαράδες, αγοράστηκε από το Getty το 1977 για 4 εκατομμύρια δολάρια και έκτοτε εκτίθεται στο μουσείο.
Η απόφαση της Πέμπτης από το ΕΔΔΑ που εδρεύει στο Στρασβούργο της Γαλλίας ήταν μια δικαστική απόφαση. Και οι δύο πλευρές έχουν τώρα τρεις μήνες για να ζητήσουν να εκδικαστεί η υπόθεση από το Τμήμα Μείζονος Συνθέσεως του δικαστηρίου για την τελική απόφαση.
Δεν υπήρξε κανένα άμεσο σχόλιο από το Getty και οι δικηγόροι του παρέπεμψαν για σχόλια στο μουσείο.
Το Getty είχε προσφύγει στο ΕΔΔΑ υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι η εντολή δήμευσης της Ιταλίας το 2010 αποτελούσε παραβίαση του δικαιώματός του υπέρ των κτήσεων του και ότι θα στερούνταν αυτού του δικαιώματος εάν οι αμερικανικές αρχές προέβαιναν στην κατάσχεση.
Ωστόσο, το ΕΔΔΑ αποφάνθηκε υπέρ της Ιταλίας και επιβεβαίωσε σθεναρά το δικαίωμα της Ιταλίας να επιδιώκει την προστασία της πολιτιστικής της κληρονομιάς, ιδίως από την παράνομη εξαγωγή.
«Το δικαστήριο έκρινε περαιτέρω ότι λόγω, ειδικότερα, της αμέλειας ή της κακής πίστης του Getty Trust κατά την αγορά του αγάλματος παρά το γεγονός ότι γνώριζε τους ισχυρισμούς του ιταλικού κράτους και τις προσπάθειές του να το ανακτήσει, η απόφαση δήμευσης ήταν ανάλογη με τον στόχο διασφάλισης της επιστροφής ενός αντικειμένου που ήταν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ιταλίας», αναφέρεται στην περίληψη της απόφασης.
Το άγαλμα, με το παρατσούκλι "Getty Bronze", αποτελεί σημαντικό έκθεμα για το μουσείο. Με ύψος περίπου 1,52 μέτρο, το άγαλμα του νεαρού αθλητή που σηκώνει το δεξί του χέρι ακουμπώντας ένα στεφάνι ελιάς γύρω από το κεφάλι του είναι ένα από τα λίγα ελληνικά μπρούτζινα σε φυσικό μέγεθος που έχουν διασωθεί.
Αν και ο καλλιτέχνης είναι άγνωστος, ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι κατασκευάστηκε από τον Λύσιππο, τον προσωπικό γλύπτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Το άγαλμα πιστεύεται ότι βυθίστηκε με το πλοίο που το μετέφερε στην Ιταλία μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους. Αφού βρέθηκε στα δίχτυα Ιταλών ψαράδων σε διεθνή ύδατα το 1964, φέρεται να θάφτηκε σε έναν λαχανόκηπο και κρύφτηκε στην μπανιέρα ενός ιερέα πριν μεταφερθεί από την Ιταλία.
Η ιταλική κυβέρνηση λέει ότι εισήχθη στην Ιταλία και στη συνέχεια εξήχθη παράνομα.
Η Ιταλία ανέκτησε με επιτυχία χιλιάδες αντικείμενα από μουσεία, συλλογές και ιδιώτες σε όλο τον κόσμο που λεηλατήθηκαν ή κλάπηκαν παράνομα από τη χώρα και πρόσφατα άνοιξε ένα μουσείο για να τα στεγάσει μέχρι να μπορέσουν να επιστραφούν στις περιοχές από όπου λεηλατήθηκαν.
Το σημαντικότερο έργο μέχρι σήμερα που έχει επιτυχώς ανακτήσει η Ιταλία είναι ο Κρατήρας του Ευφρονίου, ένα από τα ωραιότερα αρχαία ελληνικά αγγεία που υπάρχουν. Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, το οποίο το αγόρασε έναντι 1 εκατομμυρίου δολαρίων το 1972 από έναν έμπορο έργων τέχνης που αργότερα κατηγορήθηκε για λεηλασία αντικειμένων, το επέστρεψε στην Ιταλία το 2008.
Το 2007, το Getty, χωρίς να παραδεχτεί κανένα αδίκημα, συμφώνησε να επιστρέψει 40 αρχαίους θησαυρούς με αντάλλαγμα τoν μακροπρόθεσμο δανεισμό άλλων αντικειμένων. Παρόμοιες συμφωνίες έχουν γίνει και με άλλα μουσεία.
Σύμφωνα με τη συμφωνία του 2007, οι δύο πλευρές συμφώνησαν να αναβάλουν τη συζήτηση για το «Νικηφόρο Έφηβο» μέχρι να κριθεί η δικαστική υπόθεση.
