Εισαγωγικά στοιχεία
Με αφορμή τα 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 στην Ελλάδα, καθώς και τη συμπλήρωση 250 ετών από τη νίκη του ρωσικού στόλου στη Ναυμαχία με τους Οθωμανούς, η Ρωσική Γεωγραφική Εταιρεία και η εταιρία παραγωγής ταινιών «Skyfirst» διοργάνωσαν τη Διεθνή Ιστορική και Εκπαιδευτική Αποστολή με την ονομασία «Η Φλόγα του Τσεσμέ», αποστέλλοντας στον Πειραιά τη ρωσική φρεγάτα «Shtandart», ακριβές αντίγραφο του πολεμικού πλοίου του 18ου αιώνα (της εποχής του Μεγάλου Πέτρου).
Η αποστολή διεξάγεται στο πλαίσιο του επίσημου προγράμματος του Έτους Ιστορίας Ρωσίας – Ελλάδας υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ρωσίας και του Πρωθυπουργού της Ελλάδας.
Το πλοίο κατέπλευσε στον Πειραιά από όπου άρχισε το ταξίδι του το Σάββατο, 9 Οκτωβρίου, με πρώτο σταθμό την Πάρο, όπου θα βρίσκεται ως τις 14 Οκτωβρίου. Στην Πάρο, τα μέλη της αποστολής “Η Φλόγα του Τσεσμέ” επισκέφθηκαν την έκθεση, που είναι αφιερωμένη στους χαρτογράφους συμμετέχοντες της αποστολής του ρωσικού στόλου του 1770-1774, στο νησί της Πάρου.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί ότι οι Ρώσοι ναυτικοί ήταν οι πρώτοι που πραγματοποίησαν μια λεπτομερή χαρτογράφηση των νησιών του Αιγαίου, χωρίς ακριβές προηγούμενο για εκείνη την εποχή.
Η Ρωσική κυριαρχία στη Πάρο
Η Πάρος άνηκε στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας τα χρόνια 1770-1775, όπου ο Ρωσικός στόλος αγκυροβόλησε στο λιμάνι της Νάουσας. Οι ρωσικές δυνάμεις δεν θεωρήθηκαν ποτέ εχθρικές αλλά απελευθερωτικές αφού στόχος ήταν η απελευθέρωση του Αιγαίου τόσο από τους Οθωμανούς, όσο και από τους πειρατές.
Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και το κοινό δόγμα, που έκανε τους κυκλαδίτες να υποδέχονται με ανοιχτές αγκάλες τους Ρώσους, και μαζί με αυτούς να τα βάζουν με την ανερχόμενη καθολική κοινότητα των νησιών (που ήταν απότοκο της χρόνιας ενετοκρατίας). Εκείνη την περίοδο σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων η έχθρα μεταξύ ορθοδόξων και καθολικών είχε φτάσει στη κορύφωσή της, καθώς οι πρώτοι κατηγορούσαν τους δεύτερους για αλλαξοπιστία έναντι ανταλλάγματος.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Όταν στις 30 Σεπτεμβρίου του 1768 εξερράγη ο ρωσοτουρκικός πόλεμος, η Αικατερίνη η Β’ επιχείρησε να εξεγείρει τους χριστιανούς των Βαλκανίων δίνοντας στον πόλεμο το χαρακτήρα σταυροφορίας κατά του ισλαμισμού. Σκοπός της βέβαια ήταν και η δημιουργία αντιπερισπασμού για να γίνει πιο εύκολη η ήττα των Τούρκων.
Στα τέλη του Ιουλίου 1769 άρχισε η αποστολή της πρώτης ρωσικής ναυτικής μοίρας στο Αιγαίο, με διοικητή τον ναύαρχο Γκριγκόρι Σπιρίντοφ και τον Άγγλο αξιωματικό Γκρέιγ, ενώ χρέη τοποτηρητή του στόλου είχε ο Μυκονιάτης πλοίαρχος Αντώνιος Ψαρός.
Έτσι, ξεκίνησε η πρώτη μεγάλη εξέγερση των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων, γνωστότερη ως Ορλοφικά.
Επειδή τα πράγματα σε στρατιωτικό επίπεδο δεν πήγαιναν καλά στον ηπειρωτικό ελληνικό χώρο, ο Αλεξέι Ορλώφ άρχισε τη συστηματική καταδίωξη του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο, η οποία κατέληξε στη μεγάλη νικηφόρο για τους Ρώσους ναυμαχία του Τσεσμέ (4 Ιουλίου 1770), μεταξύ Χίου και μικρασιατικών παράλιων, η οποία αποτέλεσε μία από τις σοβαρότερες ναυτικές καταστροφές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Ωστόσο, οι Ορλώφ δεν κατόρθωσαν να περάσουν τα Δαρδανέλια όπου στο μεταξύ ο βαρόνος Ντε Τοτ και οι Γάλλοι σύμμαχοι των Τούρκων είχαν οργανώσει την άμυνα και είχαν κατασκευάσει ισχυρά οχυρωματικά έργα.
Κατόπιν τούτου εγκαταστάθηκαν στο λιμάνι της Νάουσας στην Πάρο, όπου έμειναν άπρακτοι έως την υπογραφή της συνθήκης Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774), η οποία αποκαθιστούσε την ειρήνη στο Αιγαίο.
Η παραμονή των Ρώσων στη Νάουσα
Στο διάστημα της παραμονής τους στην Πάρο, οι Ρώσοι στρατοπέδευσαν στην περιοχή μεταξύ των Κολυμπύθρων και του Άι Γιάννη. Τα δεκάδες πλοία τους βρίσκονταν είτε στον όρμο της Νάουσας, είτε στην προαναφερόμενη περιοχή, που είχε μετατραπεί σε καρνάγιο.
Δυστυχώς, παρατηρήθηκαν αρκετοί θάνατοι Ρώσων ναυτών καθώς εκείνη την εποχή θέριζε η ελονοσία. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι οι περιοχές πέριξ της Νάουσας (Άι Γιάννης, Σάντα Μαρία) ήταν και είναι αρκετά βαλτώδεις, με αποτέλεσμα να «εκτρέφουν» τον ιό. Μάλιστα στη δεκαετία του 1970 ανευρεθήκαν υπολείμματα λειψάνων τα οποία αποδόθηκαν στα ρωσικά πληρώματα.
Οι Ρώσοι συμβίωναν ειρηνικά με τους Ναουσαίους και τους υπόλοιπους Παριανούς, ενώ δεν παρατηρήθηκαν έκτροπα όπως σε Σύρο, Τήνο και Άνδρο που υπήρχε μεγάλος αριθμός καθολικών. Μάλιστα λέγεται ότι έγιναν και κάποιοι γάμοι μεταξύ Ρώσων και Παριανών.
