Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ξεκίνησε μια νέα πρωτοβουλία, το Cycladic Identity, με στόχο την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς των Κυκλάδων, τη διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη της μοναδικής τους ταυτότητας. Φέτος υλοποιούνται 9 δράσεις φορέων σε 8 νησιά των Κυκλάδων
Οι Κυκλάδες είναι ένα νησιωτικό συγκρότημα με τεράστια ιστορία και ένα μεγάλο πολιτισμό που μετρά πολλούς αιώνες. Είναι ένα μοναδικό οικοσύστημα που έχει διαμορφώσει την ταυτότητά του, από την προϊστορική περίοδο και αποτελεί μια γέφυρα στην καρδιά του Αιγαίου, μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Παράλληλα, είναι ένας πραγματικός θησαυρός βιοποικιλότητας, με είδη που ενδημούν μόνο στην συγκεκριμένη περιοχή. Ταυτόχρονα παρουσιάζει μια εντυπωσιακή διαχρονία στον τρόπο οργάνωσης της ζωής.
Σήμερα για πάρα πολλούς λόγους, τα νησιά αυτά έχουν φτάσει στα όριά τους. Βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι σε σχέση με το μέλλον τους, καθώς αρχίζουν και χάνουν πολλά από τα χαρακτηριστικά τους. Το φυσικό τους περιβάλλον έχει υποστεί τεράστιες αλλαγές, η τουριστική ανάπτυξη επελαύνει, οι παραδοσιακές επαγγελματικές δραστηριότητες αρχίζουν να χάνονται, αφού όλοι ασχολούνται με τον τουρισμό, μονοπάτια, πεζούλες και ξερολιθιές παραδίδονται στην ανεξέλεγκτη οικοδομική δραστηριότητα, οι φυσικοί πόροι εξαντλούνται. Είναι πλέον σαφής η ανάγκη να υπάρξει αφύπνιση και συνεργασία, ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία που υπήρχε παλιά, ή να βρεθεί μια νέα που θα λαμβάνει υπόψη το παρελθόν και θα βλέπει στο μέλλον. Χρειάζεται λοιπόν μια νέα σειρά δράσεων όπου θα συμμετέχουν ενεργά οι κάτοικοι αυτών των νησιών.
Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ξεκίνησε από τις αρχές του 2023, μια νέα, πολύ ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία, το Cycladic Identity, με στόχο την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς των Κυκλάδων, τη διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη της μοναδικής τους ταυτότητας. Η δράση λειτουργεί ως πλατφόρμα προσέλκυσης και κατανομής πόρων σε προγράμματα τα οποία υλοποιούνται από φορείς που δραστηριοποιούνται στα νησιά και στοχεύει να λειτουργήσει ως καταλύτης για την αλλαγή της σημερινής κατάστασης στις Κυκλάδες:
«Ένα μουσείο πρέπει να βγαίνει έξω από τους τοίχους του σήμερα. Εμείς επιλέξαμε τις Κυκλάδες, γιατί έχουμε λόγο να προστατεύσουμε τις συγκεκριμένες κοινωνίες, να τις αγκαλιάσουμε για να κρατήσουν την κυκλαδική τους ταυτότητα. Πηγαίνουμε κοντά τους, τους μιλάμε, τους ζητάμε να μας προτείνουν εκείνοι τα προβλήματά τους, να τα καταγράψουν. Αφού δημιουργήσουμε μια βάση δεδομένων, περιμένουμε τις προτάσεις τους. Τις αξιολογούμε και προσπαθούμε να προχωρήσουμε τις καλύτερες. Υπάρχει όμως πάντα η δυνατότητα και στην επόμενη φορά να έχουμε καινούργιες προτάσεις, ελπίζοντας να έχουμε όλο και καλύτερες, γιατί με αυτόν τον τρόπο εκπαιδεύονται και οι Κυκλάδες. Καταλαβαίνουν ότι σταδιακά μπορούν να γίνουν πολύ καλύτερα πράγματα» επισημαίνει στο Euronews, η πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Σάντρα Μαρινοπούλου και συμπληρώνει: «Σε μια εποχή που οι τοπικές κοινωνίες στέκονται ευάλωτες και ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε φαινόμενα της σύγχρονης καθημερινότητας όπως ο αυξημένος τουρισμός, η εγκατάλειψη των παραδοσιακών πρακτικών, η κλιματική αλλαγή, το Cycladic Identity επιδιώκει να παρέχει τα μέσα αλλά και το κίνητρο στα νησιά να συμμετέχουν ενεργά στη διατήρηση της κληρονομιάς τους, στοιχεία της οποίας έφεραν τις τοπικές κοινωνίες από το χθες στο σήμερα και διαθέτουν τη δύναμη να τις οδηγήσουν βιώσιμα και στο μέλλον».
Φέτος το Cycladic Identity προσκάλεσε 34 φορείς που δραστηριοποιούνται στις Κυκλάδες και δέχτηκε 24 προτάσεις. Από τον Μάρτιο του 2023 προκρίθηκαν και υλοποιούνται 9 δράσεις φορέων σε 8 νησιά των Κυκλάδων και ειδικότερα σε Αμοργό, Άνδρο, Δονούσα, Ίο, Κέα (2 προγράμματα), Μύκονο, Πάρο, & Σίκινο. Αυτές έχουν να κάνουν με τον πολιτισμό, τη βιοποικιλότητα και την άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Η συγκεκριμένη διαδικασία επιλογής προτάσεων θα γίνεται δύο φορές κάθε χρόνο. Ποιες είναι όμως οι μεγαλύτερες προκλήσεις για το συγκεκριμένο τόπο και ποιες απαντήσεις μπορεί να δώσει η συγκεκριμένη πρωτοβουλία;
«Όπως ξέρουμε, οι Κυκλάδες είναι ένας πολύ μικρός τόπος. Επομένως αυτή η μικρή κλίμακα απειλείται σήμερα από μια τεράστια τουριστική ανάπτυξη. Πρέπει να μπει λοιπόν ένα μέτρο, γιατί η τουριστική ανάπτυξη κινδυνεύει να λειτουργήσει πολλές φορές εις βάρος γενικότερα της πολιτιστικής κληρονομιάς και του πολιτισμού των Κυκλάδων. Επομένως αυτό το πρόγραμμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί έρχεται να συνδράμει τους άλλους φορείς, όπως αυτούς του ΥΠΠΟΑ, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων που προστατεύει τα μνημεία. Θα προκαλέσει ευαισθητοποίηση στους ίδιους τους φορείς, στους πολίτες των Κυκλάδων, προκειμένου να πάρουν οι ίδιοι στα χέρια τους την κατάσταση και να ασκήσουν το δικαίωμα στην προστασία του πολιτισμού, που το προβλέπει το Σύνταγμα, ούτως ώστε να είναι αρωγοί σε κάθε ενέργεια που θα προστατεύει ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο και ένα ιδιαίτερα πολύτιμο και σημαντικό πολιτιστικό απόθεμα, που έχουν πάνω τα μικρά Κυκλαδονήσια» τονίζει ο Δημήτρης Αθανασούλης, Διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
Εκτός του Δημήτρη Αθανασούλη, την επιστημονική επιτροπή του Cycladic Identity, που έκανε την αξιολόγηση των προτάσεων, συγκροτούν ο Δρ, Μάικλ Μπόιντ, υπεύθυνος της ανασκαφής στην Κέρο και Senior Research Affiliate, Science and Technology in Archaeology and Culture Research Center, The Cyprus Institute, η αρχαιολόγος και εκτελεστική διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Λ. Λασκαρίδης, Δρ Αγγελική Κοσμοπούλου και ο γενικός διευθυντής της WWF Ελλάδας Δημήτρης Καραβέλλας. Ποια ήταν τα κριτήρια με τα οποία επιλέχθηκαν τα 9 χρηματοδοτούμενα προγράμματα στα 8 νησιά;
«Θέλαμε να στηρίξουμε φορείς και ομάδες, οι οποίες θα μπορούσαν να φέρουν το έργο σε πέρας. Άρα τα κριτήριά μας είχαν να κάνουν με την επάρκεια του φορέα. Φυσικά τα περισσότερα κριτήρια αφορούσαν την ουσία της κάθε πρωτοβουλίας, της κάθε πρότασης. Αν δηλαδή αυτή η πρόταση μπορούσε να δώσει πραγματική προστιθέμενη αξία, αν συνδέεται με άλλα πράγματα που συμβαίνουν στο νησί και στην κοινωνία, ποια μπορεί να είναι η συνέχειά της μετά το πέρας της δραστηριότητας. Προσπαθήσαμε δηλαδή να περάσουμε αυτές τις προτάσεις από μια διαδικασία έτσι ώστε η λίγη υποστήριξη που θα μπορούσε να δοθεί σε αυτές τις ομάδες να έχει τις υψηλότερες πιθανότητες επιτυχίας.
Το στοίχημα, μακροπρόθεσμα, είναι το πώς όλο αυτό συνολικά και συλλογικά θα διαμορφώσει μια κρίσιμη μάζα, η οποία μπορεί να λειτουργήσει και λίγο ως αντίβαρο σε αυτό που βλέπουμε αυτή την στιγμή στις Κυκλάδες. Οι Κυκλάδες περνούν μια φάση, όπου οικοδομούνται σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό. Το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον χάνει την αξία που ίσως είχε στο παρελθόν. Γι’ αυτό είναι σημαντική αυτή η κρίσιμη μάζα ανθρώπων και φορέων, οι οποίοι με τον τρόπο τους θα δείξουν ότι τα πράγματα μπορεί να λειτουργήσουν διαφορετικά, μπορούμε να έχουμε μια ανάπτυξη σε αυτά τα νησιά, η οποία σέβεται το περιβάλλον και την ιστορία του τόπου. Ελπίζουμε ότι αυτό, όσο πηγαίνει και προχωράει, θα μεγαλώνει»μας εξηγεί ο γενικός διευθυντής της WWF Ελλάδας Δημήτρης Καραβέλλας.
Ο απώτερος στόχος της πρωτοβουλίας είναι η κινητοποίηση του τοπικού πληθυσμού, η δημιουργία ενός αποθετηρίου δράσεων που θα μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλα νησιά και η ανάπτυξη συνεργειών. Η επόμενη περίοδος χρηματοδότησης καλύπτει το έτος 2024 και αφορά προτάσεις που θα υποβληθούν στο πλαίσιο της δεύτερης πρόσκλησης που απεστάλη στους τοπικούς φορείς τον Σεπτέμβριο. Τα επιλεγμένα προγράμματα της δεύτερης φάσης θα ανακοινωθούν στις αρχές του νέου έτους.
Θα λειτουργήσει μάλιστα και ένας ιστότοπος με τα εγκεκριμένα προγράμματα και αυτά που θα ακολουθήσουν στην συνέχεια.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ CYCLADIC IDENTITY
Ο πολιτισμός που συναντά κανείς στους αρχαιολογικούς χώρους και τις ιστορικές δομές, η μοναδική βιοποικιλότητα που χαρακτηρίζει την τοπική χλωρίδα και πανίδα και η ξεχωριστή άυλη πολιτιστική κληρονομιά που εκδηλώνεται στην καθημερινότητα των κυκλαδικών νησιών, αποτελούν τον συνδετικό ιστό των τοπικών κοινωνιών και δημιουργούν ένα αίσθημα κοινής ταυτότητας, της οποίας η διατήρηση, ανάδειξη και μεταβίβαση στις επόμενες γενιές είναι μέγιστης σημασίας. Αυτοί είναι και οι τρεις βασικοί άξονες τους οποίους προτεραιοποιεί η πρωτοβουλία Cycladic Identity.
Πολιτισμός
Η θέση των Κυκλάδων μεταξύ Ευρώπης και Ασίας διαμόρφωσε καθοριστικά τη φυσική τους εξέλιξη. Οι Κυκλάδες φιλοξένησαν πολιτισμούς και μνημεία όλων των εποχών λειτουργώντας για κάθε περίοδο ως ένα σημαντικό αγκυροβόλι. Σε αυτό το λιτό και σε ορισμένες περιπτώσεις άγονο τοπίο, αναπτύχθηκε κατά την 3η χιλιετία π.Χ. ένας από τους σπουδαιότερους προϊστορικούς πολιτισμούς, ο Κυκλαδικός. Στους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους, οι Κυκλάδες γνώρισαν σημαντική άνθιση με την κατασκευή σημαντικών μνημείων. Προϊστορικοί οικισμοί, μνημεία ιστορικών χρόνων, κάστρα, οχυρά και τείχη όλων των εποχών, βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες και μοναστηριακά συγκροτήματα, νεοκλασικά κτίρια, ανεμόμυλοι, κρήνες και περιστεριώνες, είναι κάποια από τα στοιχεία που καθιστούν τις Κυκλάδες μοναδικό θησαυρό στην καρδιά του Αιγαίου.
Βιοποικιλότητα
Οι Κυκλάδες είναι ένα ζωντανό εργαστήρι βιοποικιλότητας. Φιλοξενούν ένα εντυπωσιακό εύρος βιοτόπων, μεταξύ των οποίων και προστατευόμενες φυσικές περιοχές Natura 2000. Βιότοποι που ποικίλουν από αμμώδεις παραλίες και βραχώδεις ακτές, φρυγανότοπους, έλη, λιμνοθάλασσες, ελαιώνες και αμπελώνες, μέχρι και λιβάδια Ποσειδωνίας και κοραλλιογενείς ύφαλους. Εδώ συναντάμε έναν μεγάλο αριθμό ειδών χλωρίδας και πανίδας, πολλά εκ των οποίων είναι ενδημικά. Είδη που επιβίωσαν στις αντίξοες συνθήκες του τόπου, αναπτύσσοντας ιδιαίτερες προσαρμογές και επικρατώντας στα οικοσυστήματά τους. Στη σχετικά μικρή έκταση γης που καλύπτουν οι Κυκλάδες, υπάρχουν σήμερα περισσότερα από 2.000 είδη φυτών, εκ των οποίων τουλάχιστον 200 ενδημικά, σπάνια είδη ορνιθοπανίδας, χιλιάδες θαλάσσιοι οργανισμοί ανάμεσα στους οποίους και κάποια από τα σπανιότερα θηλαστικά της Μεσογείου.
Αϋλη πολιτιστική κληρονομιά
Τα έθιμα, οι κοινωνικές τελετουργίες, οι παραδοσιακές πρακτικές και οι τέχνες των Κυκλάδων είναι πολύτιμο μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού τους και έχουν διαμορφώσει, μέσα στον χρόνο, την ιδιαίτερη ταυτότητά τους. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά των Κυκλάδων περιλαμβάνει ποικίλα στοιχεία που είτε υπάρχουν διάχυτα στη ζωή του τόπου, είτε αποτελούν σημεία αναφοράς στον χρόνο και αφορμή για εορταστικές συναντήσεις, όπως αγροδιατροφικές παραδόσεις, τοπικά προϊόντα, ξεχωριστές καλλιέργειες, ιδιαίτεροι αρχιτεκτονικοί τύποι, παραδοσιακά μουσικά όργανα, κατασκευές και δεξιοτεχνίες, πανηγύρια και άλλα.
ΤΑ ΕΝΝΕΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ
1. ΑΜΟΡΓΟΣ
«Άυλη πολιτιστική κληρονομιά Αμοργός-Καταγραφή Παραδόσεων» Φορέας: Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Αμοργού
Διάρκεια: 1/5/2023-30/4/2024
Μέσα από τη συνεργασία με τοπικούς φορείς, οργανώσεις νέων και γυναικών, υπό τον συντονισμό του ΔΗΚΕΑ, πραγματοποιείται η καταγραφή προφορικών μαρτυριών γηραιών Αμοργινών, με σκοπό να διασωθεί ο πλούτος ιστορίας και παραδόσεων του νησιού.
Ειδικότερα, το πρόγραμμα περιλαμβάνει καταγραφή με σύγχρονα μέσα των μαρτυριών γυναικών και ανδρών στα χωριά Θολάρια, Λαγκαδάς, Ποταμός, Όρμος Αιγιάλης, Κατάπολα, Βρούτση/Καμάρι, Αρκεσίνη, Καλοφανά, Καλοταρίτισσα, στα ακόλουθα πεδία:
- Τέχνες και Πρακτικές: Χτίσιμο πέτρας, καλαθοπλαστική, άνυδρες καλλιέργειες και καπνά, ψημένη ρακή, παραδοσιακά ροφήματα
- Μουσική και χορός:
• Παραδοσιακά πανηγύρια
• Ύφος και τεχνική μουσικών
• Παραδοσιακά όργανα και οι κατασκευαστές τους
- Νοικοκυριό και Κοινωνική Ζωή
To πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης καταγραφή και οργάνωση όλων αυτών σε οπτικοακουστικό υλικό, δημιουργία ντοκυμαντέρ και ένταξη προβολών βίντεο μικρού μήκους στον χώρο του Λαογραφικού Μουσείου στη Χώρα της Αμοργού. Σε συνεργασία με: Πολιτιστικό Σύλλογο «Σημωνίδης», Αθλητικό-Ναυτικό-Πολιτιστικό Όμιλο Αμοργού, Πολιτιστικό & Περιβαλλοντολογικό Σύλλογο Θολαριών «Αρχαία Βίγλα»
2. ΑΝΔΡΟΣ
«Παραδοσιακές πρακτικές διαχείρισης νερού στον κεντρικό ορεινό όγκο της Άνδρου: δράσεις καταγραφής, διαφύλαξης ερμηνείας & ανάδειξης»
ΦΟΡΕΑΣ: Ερευνητικό Κέντρο Άνδρου (EKA)
Διάρκεια: Μάιος 2023- Απρίλιος 2024
Η αφθονία νερού ξεχωρίζει την Άνδρο από τα λοιπά ξηρά Κυκλαδονήσια. Η διαχείριση των επιφανειακών υδάτων στην Άνδρο αποτελεί μια πατροπαράδοτη τελετουργική διαδικασία, μια εθιμική πρακτική, η οποία φαίνεται να μεταλαμπαδεύεται από γενεά σε γενεά συνδεόμενη με την ιδιοκτησία. Καταγράφονται, αλλά και ασκούνται έως τις μέρες μας στην Άνδρο τα λεγόμενα δικαιώματα νερού.
Η κλιματική αλλαγή καθιστά το νερό πολυτιμότερο πόρο από ποτέ και τα τελευταία χρόνια οι περιορισμένες βροχοπτώσεις και οι αυξημένες θερμοκρασίες δείχνουν τους σημαντικούς κινδύνους της έλλειψης νερού, με αυξημένες πυρκαγιές, αλλά και τον θάνατο αρκετών ανθεκτικών δένδρων ακόμη και σε ορεινές περιοχές της Άνδρου.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, είναι ζωτικής σημασίας να μελετηθεί, να τεκμηριωθεί και να επικοινωνηθεί δημιουργικά σε ποικίλα κοινά ο υδατικός πλούτος της Άνδρου, πολύτιμος διαχρονικός πόρος, αλλά και οι πατροπαράδοτες πρακτικές διαχείρισης του. Η υλοποίηση της παραπάνω δράσης περιλάβει:
- την επιτόπια έρευνα πεδίου στον κεντρικό ορεινό όγκο, την ψηφιακή καταγραφή όλων των κεντρικών πηγών νερού, ελέγχοντας τις καταγραφές των χαρτών της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, φωτογραφική τεκμηρίωση, τυπολόγηση των σημείων νερού και ενδεικτική μέτρηση παροχής νερού ανά πηγή
- την ιστορική έρευνα από αρχειακό υλικό και λήψη μαρτυριών για την τεκμηρίωση των πρακτικών διαχείρισης νερού από τους λεγόμενους ποτιστάδες της Άνδρου, συλλέγοντας πληροφορίες από αρχεία των κοινοτήτων κι επιχειρώντας μια ολοκληρωμένη καταγραφή, αποτύπωση και μελέτη για το σοφό και πολυσχιδές αυτό σύστημα διαχείρισης του υδατικού πλούτου του νησιού
- αξιοποιώντας την ιστορική έρευνα και την έρευνα πεδίου, την σύνταξη και υποβολή φακέλου για εγγραφή της πρακτικής διαχείρισης νερού στην Άνδρο, ως στοιχείο στον Εθνικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
- τη δημιουργία ψηφιακής ξενάγησης αξιοποιώντας τις αρχές της ερμηνείας (heritage interpretation), με στόχο την επικοινωνία του υδατικού πλούτου της Άνδρου και της σημασίας διατήρησής του για τη βιωσιμότητα του νησιού, σε κατοίκους και επισκέπτες, εμπλουτίζοντας ταυτόχρονα το τουριστικό “προϊόν” της Άνδρου.
3. ΔΟΝΟΥΣΑ
«Δημιουργία ιστότοπου (website) για τη φιλοξενία, συντήρηση και ανάδειξη του αρχείου προφορικής ιστορίας Δονούσας».
Φορέας: Πολιτιστικός Περιβαλλοντικός Σύλλογος Δονούσας ΠΟΣΕΙΔΩΝ
Διάρκεια: Απρίλιος 2023- Μάρτιος 2024
Από το 2007 σε συνεργασία με τη δημιουργική ομάδα Media Dell Arte έχει ξεκινήσει η καταγραφή συνεντεύξεων των γηραιότερων κατοίκων της Δονούσας. Οι συνεντεύξεις αυτές απομαγνητοφωνούνται και αρχειοθετούνται δημιουργώντας το Αρχείο Προφορικής Ιστορίας Δονούσας. Στόχος είναι μέσα από αυτές τις αφηγήσεις να ανασυρθεί η μνήμη των παλαιοτέρων και να δοθεί μία εικόνα της καθημερινότητας, των βιωμάτων, των μικρών ιστοριών που συνθέτουν αυτόν τον τόπο, όπως τον έζησαν οι ίδιοι οι κάτοικοι.
Με τη χρηματοδότηση του Cycladic Identity θα δημιουργηθεί ένα website, όπου θα ενταχθεί όλο αυτό το υλικό (κείμενο, ήχο, φωτογραφίες, έγγραφα): Ηχογραφημένες αφηγήσεις που θα συνοδεύονται με το απομαγνητοφωνημένο κείμενο και φωτογραφίες των ανθρώπων. Παλιές φωτογραφίες του νησιού και το Κοινοτικό Αρχείο. Όλα ταξινομημένα, ανά ενότητα, κατηγορία, υποκατηγορίες και λέξεις- κλειδιά. Η αρχή θα περιλαμβάνει περίπου 100 ιστορίες, 100 παλιές φωτογραφίες και 100 έγγραφα από το Κοινοτικό Αρχείο.
Παράλληλα θα παρουσιαστεί το γενεαλογικό δέντρο της Δονούσας ξεκινώντας από τους πρώτους κατοίκους του νησιού και φτάνοντας μέχρι το σήμερα. Όλα τα τοπωνύμια θα είναι περασμένα με τρόπο κατανοητό σε έναν χάρτη του νησιού. Θα περιλαμβάνονται χαρακτηριστικές λέξεις της ντοπιολαλιάς των Δονουσιωτών που κάποιες χρησιμοποιούνται ακόμα και τώρα και κάποιες όχι.
Στόχος είναι το website που θα δημιουργηθεί να αποτελέσει μία ψηφιακή Κιβωτό που θα διαφυλάξει όλα τα στοιχεία που συνθέτουν τη Δονουσιώτικη ταυτότητα.
4. ΙΟΣ
«Το βλέμμα της νοεότητας στις Κυκλάδες» (Cycladic Youth Gaze)
Φορέας: Cinemathesis
Διάρκεια: Μάιος 2023- Απρίλιος 2024
Το πρόγραμμα αφορά κινηματογραφικό εκπαιδευτικό εργαστήρι για μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Ίου. Αποτελεί πρόσκληση στους έφηβους του νησιού να εμπλακούν με τις Καλές Τέχνες, ειδικότερα με την τέχνη του Κινηματογράφου και μέσα από εξειδικευμένες, οπτικοακουστικές, βιωματικές δραστηριότητες, να γυρίσουν ένα video art μονόλεπτο μονοπλάνο ο καθένας, ώστε να αποκαλύψουν την αθέατη πλευρά του νησιού τους, δημιουργώντας το δικό τους έργο τέχνης, μέσα από ένα «μωσαϊκό» καταγραφών.
Οι δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν τη θεωρητική και τεχνική κατάρτιση των συμμετεχόντων, την υλοποίηση γυρισμάτων, την επεξεργασία του παραχθέντος υλικού και τελικά την παρουσίαση του έργου σε δημόσιο χώρο. Μέσα από το πρόγραμμα θα γίνει αναζήτηση της σύγχρονης ταυτότητας του νησιού, των τοποσήμων, της ιστορίας του τόπου, της αρχιτεκτονικής του τοπίου, της τέχνης και των διαφορετικών οπτικών της εκτός ακαδημαϊκού πλαισίου.
Η ταινία θα προβάλλεται σε εύκολα προσβάσιμο σημείο του νησιού, ιδανικά ιστορικού ενδιαφέροντος ή σε χώρο πολιτισμού με παράλληλες εκδηλώσεις, ως site specific installation.
5. ΚΕΑ
«Καταγραφή παραδοσιακών οργανοπαιχτών της Κέας για τη διάσωση, διατήρηση και ανάδειξη της παραδοσιακής μουσικής ως άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς»
Φορέας : Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Κέας
Διάρκεια: 15/3-15/9/2023
Το νησί της Κέας έχει συμβάλει στην παραδοσιακή μουσική της Ελλάδας προσφέροντας εξαιρετικούς οργανοπαίχτες και μουσικούς, οι οποίοι έχουν επηρεαστεί τόσο από την θαλασσινή όσο και από την στεριανή μουσική παράδοση. Το χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί λαμβάνοντας ως προτεραιότητα την καταγραφή των εναπομεινάντων παραδοσιακών δεξιοτεχνών μουσικών της Κέας που έχουν αναπτύξει ένα ιδιαίτερο και πολυμορφικό τρόπο παιξίματος, με στόχο αυτό να καταγραφεί, να διασωθεί και να αναδειχθεί.
Το πρόγραμμα προβλέπει την υψηλής πιστότητας καταγραφή, με κινηματογραφήσεις και ηχογραφήσεις υψηλής ποιότητας, για τη δημιουργία δέκα μικρών αυτοτελών ολιγόλεπτων ντοκιμαντέρ των εναπομεινάντων ηλικιωμένων οργανοπαιχτών του νησιού. Στα ντοκιμαντέρ αυτά θα γίνει επίδειξη του δεξιοτεχνικού παιξίματός τους, θα ληφθεί προσωπική συνέντευξη και θα καταγραφούν οι τρόποι ερμηνείας συγκεκριμένων τραγουδιών, εξιστόρηση παλαιών ιστοριών από γιορτές και πανηγύρια κλπ. Θα επιδιωχθεί η καταγραφή των οργανοπαιχτών να πραγματοποιηθεί σε χαρακτηριστικά τοπόσημα της Κέας. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην επιλογή των σημείων καταγραφής έτσι ώστε να αναδεικνύουν ταυτόχρονα την ηχοποικιλότητα και την βιοποικιλότητα του περιβάλλοντος. Η συγκεκριμένη προσέγγιση θα αποτελέσει παρακαταθήκη για την περαιτέρω μελέτη και ανάδειξη των στοιχείων, και ταυτόχρονα θα εγείρει ερωτήματα για την γενικότερη υποβάθμιση του περιβάλλοντος μέσα από τις αρχές της ακουστικής οικολογίας. Τα αυτοτελή ολιγόλεπτα ντοκιμαντέρ, πέρα από τους δεξιοτέχνες μουσικούς, θα αναδείξουν και τη διαφορετικότητα των τοποσήμων μέσα από την ηχοποικιλότητα και τη βιοποικιλότητά τους.
6. ΚΕΑ
«Ακούστε την ιστορία..»
Φορέας: Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών
Διάρκεια: 1/5/2023-30/4/2024
Το πρόγραμμα απαντά στην ανάγκη να αναγνωριστεί και να διαδοθεί η άϋλη πολιτιστική κληρονομιά της Κέας με ένα σύγχρονο και διασκεδαστικό τρόπο, εύκολο και προσιτό σε μικρούς και μεγάλους, σε συνδυασμό με την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, των δομημένων χώρων με γραφικά χαρακτηριστικά και των σημείων πολιτιστικού ενδιαφέροντος.
Η υλοποίηση του χρηματοδοτούμενου προγράμματος περιλαμβάνει την παραγωγή 20 podcasts ιστοριών, με πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις, που σχετίζονται με την προφορική παράδοση και τη μυθολογία της Κέας. Τις ιστορίες αυτές θα μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος να τις ακούσει στο κινητό του ή με οποιοδήποτε άλλο ηλεκτρονικό μέσο, tablet, laptop κ.α. σκανάροντας έναν κωδικό QR ο οποίος θα τον κατευθύνει στον σύνδεσμο της ιστορίας. Τα QR code θα αναρτηθούν σε επιγραφές οι οποίες θα τοποθετηθούν σε εμφανή σημεία σε διάφορους δημόσιους χώρους. Προφορική παράδοση και όμορφα φυσικά τοπία συνδέονται και δένουν αρμονικά μεταξύ τους και η μια πλευρά αναδεικνύει την άλλη. Μνημεία της φύσης και της τοπικής αρχιτεκτονικής συναντούν τα μνημεία του λόγου, τους μύθους και τα παραμύθια του νησιού, μέσα από την τέχνη της αφήγησης, σε μια χρονογραμμή που εξελίσσεται από τα αρχαία χρόνια έως τις μέρες μας.
Τα στάδια υλοποίησης του προγράμματος συνοψίζονται ως εξής:
• Έρευνα, μελέτη, συγγραφή και επιμέλεια κειμένων
• Καλλιτεχνική επιμέλεια, αφήγηση, ηχογράφηση, επεξεργασία ήχου
• Πρωτότυπη μουσική σύνθεση, ενορχήστρωση, ερμηνεία
• Σχεδιασμός, κατασκευή και τοποθέτηση επιγραφών
• Παραγωγή εντύπων πληροφοριών, προβολής και διαφήμισης
7. ΜΥΚΟΝΟΣ
«Εξιστορώντας και καταγράφοντας την τέχνη της ξερολιθιάς»
Φορέας: Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση Περιβάλλοντος, Παιδείας και Ανάπτυξης Μυκόνου
Διάρκεια: 1/6/2023-1/6/2024
Οι ξερολιθιές, γνωστές και ως «πεζούλες» δομούνται «εν ξηρώ» και εντοπίζονται στα ζωνικά εδάφη του οικισμού, από την αρχή δημιουργίας του. Εξυπηρετούν την συγκράτηση του νερού και καθορίζουν ιδιοκτησιακά όρια οικοπέδων. Οι ξερολιθιές στη Μύκονο, διατηρούνται στην πλειονότητά τους σε μέτρια κατάσταση καθώς δεν χρησιμοποιούνται συχνά, λόγω της σταδιακής εγκατάλειψης των καλλιεργειών. Αυτή η σταδιακή εγκατάλειψη οδήγησε και στην μειωμένη μεταβίβαση της γνώσης κατασκευής από γενιά σε γενιά.
Η πρόταση αφορά τη δημιουργία μιας ιστοσελίδας, ενός διαδικτυακού ψηφιακού αποθετηρίου με την καταγραφή παλαιών μαστόρων και τεχνικών δόμησης της ξερολιθιάς και ενός «πιλοτικού» εργαστηρίου ξερολιθιάς, για τη διάσωση και μεταβίβαση στις επόμενες γενιές αυτού του στοιχείου του άϋλου πολιτισμού του νησιού.
Κύριος στόχος του χρηματοδοτούμενου προγράμματος είναι να δημιουργήσει μια ανοιχτή και συνεχώς τροφοδοτούμενη ιστοσελίδα καταγραφής των ξερολιθιών και του παραδοσιακού τρόπου δόμησης τους, συνδυάζοντας παλαιότερο αρχειακό υλικό (φωτογραφίες, αρχεία, σκίτσα), αλλά και καταγράφοντας τους εναπομείναντες μαστόρους (βίντεο, μαγνητοφώνηση). Δευτερευόντως, θα πραγματοποιηθεί η διοργάνωση ενός πιλοτικού "σχολείου ξερολιθιάς" με τη συμμετοχή παραδοσιακών μαστόρων και νέων τεχνητών. Το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία με το Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών του ΕΜΠ, και ακολουθεί τα παρακάτω στάδια υλοποίησης:
1. Αναζήτηση και επιλογή παλαιών Μυκονιατών μαστόρων που μπορούν να συνδράμουν με τη γνώση τους για τους παραδοσιακούς τρόπους δόμησης της ξερολιθιάς
2. Οργάνωση μιας σειράς συνεντεύξεων ώστε να καταγραφεί η εμπειρία τους, η συσσωρευμένη γνώση τους, κλπ.
3. Συστηματική ηχογράφηση / βιντεοσκόπηση από επιστήμονες του πολιτισμού και της αρχιτεκτονικής καθώς και βιντεοσκόπηση των τεχνικών και του τρόπου δόμησης
4. Αποδελτίωση και επεξεργασία του παραπάνω υλικού και εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων.
5. Επιλογή και παρουσίαση ενδεικτικών αξιόλογων περιπτώσεων ξερολιθιών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον.
6. Έρευνα και σταχυολόγηση πηγών σχετικών με το θέμα των ξερολιθιών, καλών πρακτικών, κλπ.
7. Δημιουργία μιας ιστοσελίδας και τροφοδότησή της με όλο το παραπάνω υλικό.
8. Διοργάνωση ενός πιλοτικού «σχολείου ξερολιθιάς» με τη συμμετοχή παραδοσιακών μαστόρων και νέων τεχνητών, καθώς και δημόσια παρουσίαση του όλου έργου.
8. ΠΑΡΟΣ
«Αρχαία Λατομεία Πάρου- Ευστάθεια και επισκεψιμότητα υπογείων στοών» Φορέας: Πάρκο Αρχαίων Λατομείων Μαρμάρου Πάρου AMKE
Διάρκεια: 15 εβδομάδες
Τα Αρχαία Λατομεία μαρμάρου της Πάρου στο Μαράθι, και ειδικότερα τα μνημεία των υπογείων στοών εξόρυξης (λατομεία Νυμφών και Πανός), αποτελούν το επίκεντρο μιας πολιτιστικής κληρονομιάς παγκόσμιας σημασίας. Τα Αρχαία Λατομεία λειτούργησαν από τον 7ο π.Χ. αιώνα και μετά. Στο διάστημα αυτό γινόταν εκεί η εξόρυξη του περίφημου παριανού μαρμάρου, της λεγόμενης Παρίας Λίθου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στην αρχιτεκτονική και τη γλυπτική.
Τα υπόγεια λατομεία Νυμφών και Πανός διατηρούνται μέχρι σήμερα σε καλή κατάσταση και ήταν μέχρι πρόσφατα επισκέψιμα σε ένα κατά τα λοιπά μη οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο, η εμφάνιση όμως προβλημάτων ευστάθειας στη βραχόμαζα οδήγησε την αρμόδια ΕΦΑΚΥΚ στην περίφραξη της περιοχής και την απαγόρευση της εισόδου σε αυτό για λόγους ασφαλείας των επισκεπτών.
Η χρηματοδότηση του Cycladic Identity αφορά την υλοποίηση του πρώτου σταδίου σειράς μελετών και παρεμβάσεων στα Αρχαία Λατομεία, που στόχο έχουν την προστασία και ανάδειξή τους και την επαναφορά της πρόσβασης επισκεπτών σε αυτά. Πιο συγκεκριμένα στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου προγράμματος θα υλοποιηθούν:
1. Αυτοψία από εξειδικευμένο γεωτεχνικό μηχανικό για την αξιολόγηση κατά προτεραιότητα των σημείων αυξημένου κινδύνου αστοχίας.
2. Ανάλυση και αξιολόγηση των χαρακτηριστικών στα επίμαχα σημεία για τον προσδιορισμό των θέσεων όπου ενδεχομένως απαιτούνται άμεσες σωστικές επεμβάσεις.
3. Σύνταξη της μελέτης του προγράμματος της ενόργανης παρακολούθησης. Θα εντοπιστούν οι θέσεις στις οποίες θα προταθεί η εγκατάσταση των οργάνων καταγραφής επιταχύνσεων και μετακινήσεων ώστε να παρακολουθείται η μακροχρόνια συμπεριφορά της βραχόμαζας και να ελέγχεται η άσκηση στην περιοχή ανθρωπογενών δραστηριοτήτων που πιθανόν να επηρεάζουν την ευστάθειά της.
Οι παραπάνω δράσεις εκτελούνται υπό τη γενική εποπτεία της Εφορείας Κυκλάδων από ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον Δρ Πολιτικό (Γεωτεχνικό) Μηχανικό κ. Δημ. Εγγλέζο και συνεργάτες του, τους κ. Αθ. Κοντιζά και Εμμ. Τζαννιδάκη, Πολιτικούς Μηχανικούς, και τον κ. Αν. Γοντζέ, Γεωλόγο.
9. ΣΙΚΙΝΟΣ
«Μονοπάτια Πολιτισμού στην Σίκινο: Δημιουργία εφαρμογής πλοήγησης και πληροφόρησης»
Φορέας: Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, (ΕΛΛΕΤ)
Διάρκεια: 15 Μαϊου 2023- 15 Μαϊου2024
Τα δίκτυα μονοπατιών στα νησιά των Κυκλάδων αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς και ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του τόπου. Τα μονοπάτια διαμορφώθηκαν με μόχθο και καλαισθησία από τους κατοίκους τους μέσα στους αιώνες.
Στόχος του χρηματοδοτούμενου προγράμματος είναι η δημιουργία εφαρμογής «Μονοπάτια Πολιτισμού Σίκινος / Sikinos paths»
Το δίκτυο των μονοπατιών στη Σίκινο υλοποιήθηκε από το πρόγραμμα “Μονοπάτια Πολιτισμού” και το πρόγραμμα “Αειφόρο Αιγαίο” της ΕΛΛΕΤ, το 2011. Περιλαμβάνει 7 σηματοδοτημένες διαδρομές μήκους από 1,4 έως 14,3km, με συνολικό ανάπτυγμα 56km, που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του νησιού και περιλαμβάνουν τα σημαντικότερα σημεία ενδιαφέροντος.
Η δημιουργία της εφαρμογής “Sikinos paths” έχει τους εξής στόχους:
• Να διευκολύνει την κίνηση των πεζοπόρων στο πεδίο, σε συνδυασμό με την σηματοδότηση
• Να αποτελέσει ένα στοιχείο πρόσθετης ασφάλειας
• Να κάνει γνωστή την Σίκινο και τις πεζοπορικές διαδρομές της, καθώς θα είναι δίγλωσση
Για τη διευκόλυνση και μεγιστοποίηση της πρόσβασης στην εφαρμογή, θα επικαιροποιηθούν οι βασικές πινακίδες του δικτύου μονοπατιών στη Σίκινο, ώστε να περιλαμβάνουν το QR code που οδηγεί στην εφαρμογή.
Τέλος, η εφαρμογή θα διατίθεται δωρεάν εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε μεγαλύτερο κοινό καθώς και προώθηση του νησιού.
