Του Σωτήρη Κουτσιαύτη*
Τις τελευταίες ημέρες υπάρχει μια έντονα επικριτική κινητικότητα απέναντι στην προσπάθεια να επιλυθεί το πρόβλημα της ανάδειξης των αρχαίων λατομείων.
Ας δούμε όμως την κατάσταση από την αρχή.
Επί της ουσίας, μέχρι σήμερα, σε πρακτικό επίπεδο, δεν έχει συμβεί τίποτε η σχεδόν τίποτε ώστε να υπάρξει μια βάση για να προχωρήσουν τα πράγματα.
Εδώ και αρκετά χρόνια το Υπουργείο Πολιτισμού έχει κηρύξει τον χώρο των στοών, όπως και τις γύρω περιοχές σε αρχαιολογικό χώρο. Μετά από αυτή την εξέλιξη το Υπουργείο κατέστη μόνος κύριος και υπεύθυνος για την ανάδειξη του μνημείου.
Όμως δεν ήταν στις προτεραιότητές του να προχωρήσει στις απαλλοτριώσεις και έτσι η υπόθεση παρέμεινε στάσιμη.
Πριν προχωρήσω παρακάτω, θα ήθελα να υπενθυμίσω πως, όσο το Υπουργείο δεν προχωρεί σε απαλλοτρίωση η έκταση παραμένει ιδιωτική.
Ήδη ένας ιδιοκτήτης (οικογένεια Δαμία, 140 στρέμματα) είναι έτοιμος να δωρίσει το κομμάτι που του ανήκει. Το αγκάθι παραμένει οι ιδιοκτήτριες (αδελφές Λουκή, 40 στρέμματα) που κατέχουν την καρδιά των αρχαίων λατομείων. Δεν παραχωρούν την έκταση και ζητούν οικονομικό αντάλλαγμα.
Εδώ πρέπει να σημειώσω πως, είναι δικαίωμα τους να πουλήσουν την έκταση, ελεύθερα σε όποιον καταβάλει το τίμημα που απαιτούν. Αυτή εξάλλου είναι και η αρχή της ιδιοκτησίας όχι μόνον όταν αφορά στη δική μας αλλά και των άλλων.
Ο επόμενος ιδιοκτήτης μπορεί ελεύθερα να ξανά πουλήσει την έκταση και ούτω καθεξής. Αυτή η αλληλουχία μπορεί να σταματήσει με δυο τρόπους. Όπως ανέφερα και πιο πάνω, είτε το Υπουργείο να ασκήσει το δικαίωμα της απαλλοτρίωσης είτε κάποιο άλλο μέρος να αγοράσει την περιοχή και να την δωρίσει στο Ελληνικό Δημόσιο.
Σύμφωνα με τα παραπάνω ας δούμε τις τέσσερις περιπτώσεις που υπάρχουν για την εκκίνηση το έργου.
Περίπτωση πρώτη, να προχωρήσει το Υπουργείο σε απαλλοτρίωση.
Η πάγια θέση του Υπουργείου που ξανά ακούσαμε πριν από λίγες ημέρες από τον έφορο αρχαιοτήτων Κυκλάδων, τον κύριο Αθανασούλη, είναι πως αν το Υπουργείο προχωρήσει τώρα στην απαλλοτρίωση θα περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να περιέλθει στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου. Πρότεινε να βρεθεί ένα τρόπος να αγορασθεί η περιοχή και κατόπιν να γίνει δωρεά προς το Ελληνικό δημόσιο. Αυτή η περίπτωση λοιπόν αποκλείεται.
Περίπτωση δεύτερη να αγοράσει ο Δήμος την περιοχή και να τη δωρίσει στο Ελληνικού Δημόσιο.
Το 2017 η Δημοτική Αρχή κινήθηκε προς την αγορά της περιοχής και σύμφωνα με τις διαδικασίες του Δημοσίου ζήτησε από το Σώμα Ορκωτών Εκτιμητών να ορίσει την τιμή. Το Σώμα εκτίμησε την αξία στα 45 χιλιάδες ευρώ. Κατόπιν αυτού η Δημοτική Αρχή ενέγραψε στον προϋπολογισμό του 2018 το ποσό των 48 χιλιάδων ευρώ για την αγορά, ποσό που δεν έγινε δεκτό από τους ιδιοκτήτες. Σύμφωνα με τα παραπάνω ο Δήμος βγήκε από το παιχνίδι αφού και να ήθελε, δεν μπορεί να πληρώσει παραπάνω από το εκτιμώμενο ποσό. Οπότε αποκλείεται και αυτή η περίπτωση.
Περίπτωση τρίτη να αγοράσει ή “κοινωνία των πολιτών” την περιοχή και να τη δωρίσει στο Ελληνικό Δημόσιο.
Τα τελευταία 25 χρόνια δεν φάνηκε κάποια κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση. Θα ρωτήσει κάποιος τι θα μπορούσε να κάνει;
Θα σας φέρω παράδειγμα τι έκανε σύλλογος «Φίλοι της Πάρου» με την ανασκαφή και αναστήλωση του μνημείου στο Δεσποτικό.
Έχουν διαχειρισθεί αποκλειστικές χορηγίες για το έργο πάνω από 100 χιλιάδες ευρώ και σε αυτό το ποσό προστεθήκαν άλλες 20 χιλιάδες που προήλθαν από έσοδα εκδηλώσεων αποκλειστικά για το συγκεκριμένο έργο. Καθόλου άσχημα για τους «Βρυξελλιώτες» όπως υποτιμητικά τους αποκαλούν κάποιοι γραφικοί.
Να σημειώσω εδώ, πως ο σύλλογος «Φίλοι της Πάρου» δεν επιχορηγήθηκε ποτέ με κρατικό χρήμα.
Οι «Βρυξελλιώτες» λοιπόν είναι ένα καλό παράδειγμα ώστε να μην σπαταλιόνται τα κρατικά χρήματα που πάνε στην «κοινωνία των πολιτών», σε ανούσιες καλοκαιρινές παράτες.
Οπότε αποκλείεται και αυτή η περίπτωση λοιπόν.
Περίπτωση τέταρτη να αγοράσει κάποιος από την ιδιωτική οικονομία την περιοχή και να τη δωρίσει στο Ελληνικό Δημόσιο.
Η Δημοτική Αρχή αντελήφθη το αδιέξοδο και η μόνη ρεαλιστική λύση που απέμεινε ήταν η να απευθύνει πρόσκληση σε παράγοντες της ιδιωτικής οικονομίας να βοηθήσουν προς αυτή τη κατεύθυνση. Πράγματι η εταιρία που εκμεταλλεύεται τα λατομεία στο Μαράθι ανταποκρίθηκε και είναι πρόθυμη να αγοράσει την περιοχή και να την δωρίσει ή στο Δήμο ή στο Ελληνικό Δημόσιο. Σύμφωνα με την ανακοίνωση η εταιρεία είναι σε προχωρημένες συζητήσεις με τους ιδιοκτήτες ώστε να αγοράσει την έκταση και κατόπιν να την δωρίσει όπου της υποδειχθεί. Εδώ έχουμε να κάνουμε λοιπόν με τη μόνη ρεαλιστική λύση που μπορεί να προχωρήσει άμεσα.
Από τη στιγμή που η περιοχή των αρχαίων λατομείων περάσει στο Ελληνικό Δημόσιο θα έχει γίνει το πιο σοβαρό βήμα για την ανάπτυξη του αρχαιολογικού χώρου.
Ο μόνος υπεύθυνος για τα περαιτέρω θα καταστεί το Υπουργείο Πολιτισμού.
Όλα τα παραπάνω υπό την αίρεση πως η περιοχή είναι δυνατόν να μεταβιβασθεί, γιατί μεγάλο μέρος είναι δασικό. Αν δεν μπορεί να μεταβιβασθεί, η υπόθεση θα πάει στις καλένδες και τη λύση θα χρειαστεί να τη δώσουν οι επόμενες γενιές. Εδώ μιλάμε για τα επόμενα 25 χρόνια της χαράς του «αγωνιστή».
Εδώ στην «μικρή μας πολιτεία» η αγορά από τον συγκεκριμένο «ιδιώτη» προκαλεί ανατριχίλα. Ο αντίλογος συσπειρώνει την αριστερά, την γαλάζια αριστερά, την «κοινωνία των πολιτών», καθώς και μεμονωμένες πολιτικάντικες δυνάμεις. Όλοι μαζί σαν να τους συντονίζει μια αόρατη δύναμη, ρητορικά αναρωτιούνται: ο «ιδιώτης» είναι φιλάνθρωπος, και πια διαπλοκή υπάρχει μεταξύ «ιδιώτη» και Δημοτικής Αρχής.
Δεν ξέρω να σας πω για το αν είναι φιλάνθρωπος, αλλά ας εξετάσουμε τα περί διαπλοκής. Ο Δήμος της Πάρου δεν έχει καμία δικαιοδοσία στην λειτουργία των νέων λατομείων, δεν μπορεί να σταματήσει την λειτουργία τους, επίσης δεν μπορεί να επεκτείνει την περιοχή της εκμετάλλευσης και γενικά δεν μπορεί να δώσει κάποιο αντάλλαγμα για τη δωρεά. Πρέπει να βάλουμε καλά στο μυαλό μας, πως η Πάρος είναι εξ ολοκλήρου χαρακτηρισμένη αρχαιολογικός χώρος. Τα νέα λατομεία για οποιαδήποτε αδειοδότηση πρέπει να περάσουν από το Υπουργείο Πολιτισμού και το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Είναι μια καλή ευκαιρία να προχωρήσουν τα πράγματα ένα βήμα παραπέρα. Κατανοώ πως ή στασιμότητα δίνει χώρο για ευχολόγια, συλλογικότητες, συνέδρια, κοινωνία των πολιτών, συλλόγους, προέδρους, συντονιστικές επιτροπές, απλές επιτροπές, γνήσιους, ποιητές, άτομα επιρρεπή στο μικρόφωνο και την άεργο ισχύ. Πάνω από όλα την αγωνία μήπως λυθεί το πρόβλημα χωρίς αυτούς. Που θεωρούν πως από κάποια ανώτερη αρχή τους έχει ανατεθεί η προστασία μας, όπως επίσης τους έχει δοθεί το προνόμιο να «ξέρουν».
Όλοι αυτοί που αντιδρούν, αν ενδιαφέρονταν αληθινά, θα συνέβαλαν ουσιαστικά στην προσπάθεια. Όπως επίσης θα συνέβαλαν στη βελτίωση των αρχαιολογικών χωρών της Πάρου που είναι παρατημένοι. Κάντε τον κόπο να επισκεφθείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάρου και με την πρώτη ματιά θα δείτε πως, αντί να είναι διαφήμιση για τον σύγχρονο Παριανό πολιτισμό αποτελεί δυσφήμηση. Επίσης ρίξτε μια ματιά στο Αρχαίο Νεκροταφείο και στο παρακείμενο μικρό Μουσείο ή στην Ελληνιστική Οικία με τα Ψηφιδωτά Δάπεδα ή στην Οικία Δαμία εντός της Παροικιάς και στο Ασκληπιείο. Για τα παραπάνω αρχαιολογικά μνημεία η «κοινωνία των πολιτών» τι έχει να πει;
Η Πάρος για να σταθεί στην απαιτητική σύγχρονη εποχή χρειάζεται άλλες μεθόδους, δεν μπορεί να ζει στο παρελθόν και στην κατακερματισμένη πραγματικότητα.
Μια κάποια λύση θα ήταν η δημιουργία ενός ιδρύματος λαϊκής βάσης με σκοπό την ανάπτυξη του νησιού και την επίλυση χρόνιων προβλημάτων. Τα έσοδα θα μπορούσαν να προέρθουν από εισφορές και δωρεές των Παριανών.
Με ηγεσία κύρους χωρίς τοπικούς διαχωρισμούς, ποσοστώσεις και μικροφωνικές._
*Ο Σωτήρης Κουτσιαύτης είναι μέλος του ΔΣ των «Φίλων της Πάρου» και διευθύνει τη διαφημιστική εταιρεία MMK Design Team.
